Το Ευαγγέλιον του Οσίου Χριστοφόρου & ο Σταυρὸς του Μανουὴλ Κομνηνού της Ιεράς Μονής Σουμελά
Στὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Ὁσίου Χριστοφόρου (0,225Χ0.175μ) διασώζεται μόνον ἡ στάχωσις ἐκ δύο ξύλινων πινακίδων ἐπενδεδυμένων δια βελούδου. Ἐπὶ τῆς πρόσθιας ὄψεως εἶναι ἐπικεκολλημένη ἀργυρά,ἀργυρᾶ ἐπίχρυσος παρυφὴ μετὰ ἐκτύπων διακοσμήσεων, εἰς τὸ μέσον δὲ σταυρὸς ἰσοσκελὴς ἔχων εἰς τὴν τεχνικὴν Niello πέντε ἐσμαλτωμένα ἐγκόλπια (εἰς τὸ κέντρον ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριήλ, εἰς τὰ ἄκρα τῆς ἐγκάρσιας κεραίας ἡ Θεοτόκος καὶ ὁ Πρόδρομος δεόμενοι, ἄνω ὁ Χριστὸς καὶ κάτω ὁ Ἀρχάγγελος Μιχάηλ). Το Ευαγγέλιον του Οσίου Χριστοφόρου & ο Σταυρός του Μανουήλ Κομνηνού της Ιεράς Μονής Σουμελά
Κατὰ πᾶσαν πιθανότητα ἔχει μεταβληθῇ ἡ ἀρχικὴ θέσις τῶν ἐγκολπίων ὁ ἐν τῷ κέντρῳ δηλονότι Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ κατεῖχε ἀρχικῶς τὴν θέσιν τοῦ ἐγκολπίου τοῦ Χριστοῦ, ὅπερ ἦτο ἐν τῷ κέντρῳ οὕτως ὥστε νὰ σχηματίζεται ἐν τῷ μέσῳ ἡ παράστασις τῆς Δεήσεως (ἢ τοῦ Τριμόρφου), οἱ δὲ Ἀρχάγγελοι ἄνω καὶ κάτω τοῦ Χριστοῦ ἀρχικῶς τοποθετημένοι νὰ εἰκονίζωνται ὡς σέβοντες τὰ ἱερὰ πρόσωπα. Ἡ τεχνικὴ καὶ ὁ ρυθμὸς καθόλου των τε διακοσμήσεων καὶ τῶν ἐγκολπίων προσδίδουσι σύγχρονον ἢ ὀλίγον προγενεστέραν πρὸς τὴν ἐπένδυσιν τῆς εἰκόνος ἐποχήν, ὡς παράλληλον δὲ στάχωσιν δύναταί τις νὰ προσαγάγῃ τὴν στάχωσιν εὐαγγελίου τοῦ θησαυροφυλακίου τοῦ Ἁγίου Μάρκου τοῦ 12ου αἰῶνος, ἔνθα πλὴν τῆς ἀναλογίας τῶν διακοσμητικῶν θεμάτων εἶναι ὅμοια καὶ ἡ δι' ἐγκολπίων διακόσμησις τοῦ ἕν μέσῳ σταυροῦ.
Ὁ Σταυρὸς ὁ λεγόμενος τοῦ Μανουὴλ Κομνηνοῦ (0,225Χ0,08μ). Αἱ κεραῖαι τοῦ Σταυροῦ φέρουσι ἱερὰ λείψανα καὶ Τίμιον Ξύλον. Ὁ ὅλος σταυρὸς εἶναι ἐπενδεδυμένος δια συρματεϊνων σμάλτων μετὰ πολυτίμων λίθων, ἔξ πρασίνων καὶ ἔξ ἐρυθρῶν. Εἰς τὰς κεραίας τοῦ σταυροῦ τέσσαρες κοραλλιοκόσμητοι ἀκτῖνες. Εἰς τὴν μίαν τῶν πλαγίων κεραιῶν καὶ εἰς τὴν ἄνω στεμματόσχημοι διακοσμήσεις, ἔξ ὧν ἡ τῆς πλαγίας κεραίας κοραλλιοκόσμητος. Ὁ σταυρὸς ἔχει λαβὴν μετὰ δύο κόμβων καὶ δευτέραν πλαγίαν κεραίαν ὁμοίας τέχνης. Τὰ θέματα τοῦ διακόσμου ὡς καὶ ἡ τεχνικὴ τοῦ σμάλτου (filligran) ἔχουσι μὲν μεταβυζαντινὴν μορφήν, διατηροῦσιν ὅμως ἱκανὰ βυζαντινὰ στοιχεῖα (πρβλ λ.χ. μορφὴν ἀνθεμίων πλαγίων ὄψεων) ὥστε νὰ δύναταί τις νὰ ἀναγάγῃ τοῦτον εἵς τον 15ον αἰῶνα.
Τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Ὁσίου Χριστοφόρου & ὁ Σταυρὸς Μανουὴλ Κομνηνοῦ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Σουμελά / Πηγή: Ἐκκλησία Τραπεζοῦντος, Μητροπολίτου Χρύσανθου.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία – Βασίλειος Β. Πολατίδης – www.kotsari.com
