Διατρός (ιατρός) - Ποικίλα γλωσσικά εξ' Οινόης Πόντου
Σε έγγραφο του 1589 που βρίσκεται στο Βατικανό, κάποιοι έγκριτοι Μανιάτες, απευθυνόμενοι στον πάπα Γρηγόριο ΙΓ’, του ζητούν τη βοήθεια του κατά των τούρκων (απαρχές διαπραγματεύσεων για εξοικισμό = έξωση-εκδίωξη) γιατί η δουλεία ήταν βαρειά και ανυπόφορη.
Το έγγραφο αυτό πρώτοι το δημοσίευσαν στα 1872 ο Theiner και ο Miclosich, και στα 1905 ο Σ. Λάμπρος. Είναι γεμάτο ανορθογραφίες γιατί το σύνταξε άνθρωπος σχεδόν αγράμματος κι έχει όπως όλα συνήθως τα τέτοια έγγραφα, πολλές υπογραφές από κάτω, στο τέλος του. Διατρός (Γιατρός). Ποικίλα Γλωσσικά εξ' Οινόης Πόντου. Ανάμεσά τους υπάρχει και μια: “εγο νηκολάς διατρος στεργομε το ανοθε γεγραμενο”. Το διατρος (Διατρός), είναι επίθετο ενός απόγονου των Μέδιτζη, συγγενών των Ατζαϊωλών της Αθήνας ο οποίος εγκαταστάθηκε στην Πελοπόννησο. Οι μέν Theiner και Miclosich το άφησαν αχαρακτήριστο ενώ ο Λάμπρος το υπέθεσε ως κακόγραφο. Μα νομίζω πως είναι σωστό και ακριβές. Σε πολλά μέρη του Πόντου, ξέχωρα από την Οινόη, ο ιατρός (γιατρός), προφέρεται δα̤τρός κι από αυτό παράγονται τα: δα̤τρεία, δα̤τρεύω, δα̤τρικόν κλπ. Στην Οινόη ο Ιακώβ ή Ιάκωβος (Γιακώβης) προφέρεται Δ͜ιακώβης. Σε άλλα μέρη του Πόντου ο Ιορδάνης (Γιορδάνης) προφέρεται Διορδάνης. Στη Χίο υπάρχει επώνυμο Διασάκης, από το τουρκικό yasak etmek που σημαίνει απαγορεύω (γιασάκι = απαγόρευση). Και το γιαούρτι αφού έγινε η γιαούρτη, στη Ζάκυνθο ειπώθηκε διαούρτη και στην επιγραφή ενός καταστήματος έλεγε : Διαούρτη εξεβουτούρηγη δηλαδή γιαούρτι χωρίς λιπαρά. Κι απ΄αυτό παράγεται το επώνυμο Διαουρτάς, από τον κατασκευαστή ή τον πωλητή της διαούρτης του τουρκικού yoğurt δηλαδή του ελληνικού οξυγάλακτος (οξύγαλα εις την ποντιακή). Όλα αυτά πρέπει ίσως να σχετιστούν με την αντίθετη τροπή του "δια" σε "για" όπως το "διατί" σε "γιατί", κ.α.
Ποντιακή Διαλεκτολογία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
