Ιδιωματισμοί της Ποντιακής Διαλέκτου Παντελή Η. Μελανοφρύδη. Για τ’ ωτία (για τ’ αυτιά)
Ιδιωματισμοί της Ποντιακής Διαλέκτου Παντελή Η. Μελανοφρύδη Για τ’ ωτία (για τ’ αυτιά). Πηγή: Ποντιακή Εστία τεύχος 51-55-56
• Πως ακούς; = πως σε λένε
• Πως ακούει το παιδίν = ποιο είναι το όνομα του παιδιού. Απάντηση: Κωνσταντίνε. Λέγεται και: Πως λένε ‘σε ή πως έν’ τ’ όνομα σ’; Κάποιες φορές αστειευόμενοι στην ερώτηση Πως Ακούς; Απαντούσαν: ασ’ ωτία (απ’ τ’ αυτιά)
Ιδιωματισμοί της Ποντιακής Διαλέκτου. Παντελή Η. Μελανοφρύδη Για τ’ ωτία (για τ’ αυτιά)
• Τ’ ωτία τ’ και τα χ̆ειτία τ’ παίζ’νε = είναι ατσίδα – πολύ έξυπνος. (χ̆ειτία είναι οι κεραίες του κοχλία, του σαλιγκαριού)
• Τη κόχλονος τα χ̆ειτία = μεταφορικώς για τον άνθρωπο και το σκυλί λέγουν: Εχ̆είτωσεν και τερεί = για το σκύλο, τέντωσε τ’ αυτά του και κοιτά
• χ̆είτ’ ακεί πέραν κι έσ’ = κοίτα εκεί
• χ̆ειτίζ’ και τερεί = κρυφοβλέπει, σηκώνει το κεφάλι του και κρυφοκοιτάζει
• σκουλαρίκ’ ποίσον-α σ’ ωτία σ’ = να θυμηθείς αυτό που σου λέγω
• Τ’ ωτία τ’ άμον λαβάσ̆α̤ = λέγεται για άνθρωπο με μεγάλα αυτιά. Υπήρχε μάλιστα η πρόληψη ότι όποιος είχε μεγάλα αυτιά ήταν παλληκάρι
• Εκρέμασεν τ’ ωτία τ’ = ταπεινώθηκε
• Σύρω τ’ ωτία = τραβάω τ’ αυτιά. Όταν γιόρταζαν τα παιδιά, τους τραβούσαν τ’ αυτιά και τους εύχονταν: να ζείς με τ΄όνομά σ’, να χ̆αίρεσαι με τ’ όνομά σ’ ενώ τα τελευταία χρόνια λεγόταν και η εκ Ρωσίας ευχή: να χ̆αίρεσαι με τον άγγελο σ’.
• Επαρείδα = δεν είδα καλά – δεν διέκρινα
• Είδα με το παραπάν’ = το διέκρινα πολύ καλά
• Το είδα – είδα και τ’ άλλα πα επαρείδα = έχω βασανιστεί πολύ – έχω κακοπαθήσει
• Εκείνε η μάρ’σα εξέρ’ το είδεν = εκείνη γνωρίζει τι έχει τραβήξει
• Είχ̆εν και παρ’ είχ̆εν = είχε αφθονία
• Έσυρεν κι επέσυρεν = τράβηξε πολλούς πόνους, πολλά βάσανα
• Τσαμών τ’ ομμάτα̤ μ’ = κλείνω τα μάτια μου, μεταφορικά σημαίνει πεθαίνω. Παροιμιώδεις εκφράσεις: Ετσάμωσε τ’ ομμάτ’ α̤τ’ κι εγλύτωσεν. Ασό τσαμώνω τ’ ομμάτα̤ μ’ κι υστερνά, ούντα̤ν θέλετε ποίσ’τε
• Καμπώνω τ’ ομμάτα̤ μ’ (και) εκαμπώθα = (έκφρασις Σουρμένων)δεν βλέπω
• Επαρέκ’σα = δεν άκουσα καλά. Ενίοτε έχει τη σημασία: άκουσα παραπάνω. Φράση: Εκείνε ουντάς ύβρισε ‘με, εγώ έκ’σα ‘το και επαρέκ’σα ‘το, άμαν….
Ποντιακή Διαλεκτολογία & Λαογραφία – Βασίλειος Β. Πολατίδης – www.kotsari.com