Η φυλή των Λαζών και η σχέση τους με τους Έλληνες του Πόντου
Ποιοι ήταν οι Λαζοί; Ο πατέρας της ιστορίας μας ο Ηρόδοτος, ο οποίος μας έχει δώσει πολλές πληροφορίες, σχετικές με τους λαούς που έζησαν στα νότια παράλια του Ευξείνου Πόντου, τους ταυτίζει με τους Κόλχους φυλή γνωστή στους Έλληνες πολύ πριν τις εκστρατείες τους στην Μ.Ασία και πριν αρχίσουν τους αποικισμούς των Ποντιακών εδαφών.
Η φυλή των Λαζών και η σχέση τους με τους Έλληνες του Πόντου. Με τον Ηρόδοτο φαίνεται να συμφωνεί και ο Πανάρετος Τοπαλίδης ο οποίος μιλάει για αυτόχθονη φυλή των Λαζών κατοικούντων ανατολικά της Τραπεζούντας εις την περιοχή του Ριζαίου. Ο Γερμανός ιστορικός Φαλμεράγιερ στο σημείο που αναφέρεται στους Λαζούς τους παραλληλίζει με τους Τζάνες ως συγγενείς φυλές, όμως έρχεται σε αντίθεση και με τους δύο προαναφερόμενους ιστορικούς ως προς την περιοχή όπου έζησαν οι Λαζοί. Διότι ο Γερμανός ιστορικός περιγράφει για τους Τζάνες - Λαζούς να κατοικούν στις νότιες περιοχές της Τραπεζούντας γύρω από το όρος Παριάδρη και αναγνωρίζει αυτούς σαν την πλέον σκληροτράχηλη φυλή. Βλέπουμε λοιπόν από την πρώτη ματιά ότι κανείς δεν μιλάει και δεν τους ταυτίζει με τους Έλληνες του Ευξείνου Πόντου, τους κατοικούντες από το Ριζαίο και δυτικότερα δηλαδή με τους Ρωμηούς του Πόντου. Ο Φαλμεράγιερ στο βιβλίο του "Ιστορία της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας" αναφέρει: Οι κάτοικοι που ζούσαν στα βουνά των περιοχών αυτών ήσαν άγριοι, ανυπότακτοι, πολύ θαρραλέοι και λάτρευαν την ελευθερία τους, ανάμεσα τους και οι πιο ονομαστοί και οι πιο άγριοι από όλους, οι Λαζοί Τζάνες που ζούσαν στις κορυφές και τα οροπέδια των βουνών, περίπου νότια της πόλης της Τραπεζούντας. Από τα χρόνια εκείνα και μέχρι το 1827 δεν έχουν αλλάξει σημαντικά ούτε η φυσική κατάσταση της χώρας ούτε ο χαρακτήρας των κατοίκων, μεγάλες ερημιές, αδιαπέραστες κοιλάδες και φαράγγια χωρίζουν τους Λαζούς Τζάνες από την θάλασσα. Απομονωμένοι από τους υπόλοιπους ανθρώπους ζουν σε αλπικά υψίπεδα ανάμεσα στον ουρανό και τα σύννεφα, ανάμεσα στα αιώνια σκεπασμένα με χιόνια απόκρημνα βράχια σαν θηρία, κερδίζοντας την τροφή τους και τα άλλα αναγκαία με επιδρομές και λεηλασίες. Κανένας κατακτητής του παλιού ασιατικού κόσμου δεν θέλησε ποτέ να δοκιμάσει να υποτάξει την άγρια πατρίδα αυτών των πρωτόγονων ανθρώπων, ώσπου ο Ιουστινιανός αποφάσισε να θέσει υπό την απόλυτη κυριαρχία του και αυτόν τον αγριότοπο. Οι Έλληνες του Πόντου φυσικά ποτέ δεν έζησαν σε τέτοιες συνθήκες, εκτός όταν αναγκάστηκαν να καταφύγουν στα βουνά εξαιτίας των βίαιων εξισλαμισμών και των εκτοπισμών. Αυτά όμως έγιναν αιώνες αργότερα από την περίοδο που αναφέρεται ο Γερμανός ιστορικός. Ο Σάββας Ιωαννίδης στην «Στατιστική της Τραπεζούντας» για το θέμα γράφει: "..από τους παλιούς αυτούς κατοίκους κυρίως οι Κόλχοι ήταν γνωστοί στους αρχαίους Έλληνες. Αυτοί αν και είχαν πολλά και διάφορα ονόματα, ονομαζόταν κυρίως Κόλχοι. Ακριβώς όπως και σήμερα (αναφερόμαστε στο 1870) που οι κάτοικοι των χωρών αυτών αν και διακρίνονται σε πολλές εθνότητες και έχουν διάφορα ονόματα ονομάζονταν γενικά Λαζοί και η χώρα τους Λαζία. Ένα μέρος αυτής της φυλής προέρχονταν από τα τμήματα του Αιγυπτιακού στρατού με τα οποία ο Φαραώ Σέσωστρης έφτασε πολεμώντας μέχρι την Κασπία θάλασσα. Από τους στρατιώτες άλλοι επειδή γελάστηκαν από τον Σέσωστρη και άλλοι επειδή δεν θέλησαν να ακολουθήσουν τον Φαραώ στην επιστροφή, παρέμειναν στην Κολχίδα και δεν επανήλθαν ποτέ στην Αίγυπτο. Οι εναπομείναντες λοιπόν Αιγύπτιοι στην χώρα των Κόλχων, διατηρούσαν και κατά την εποχή του Ηρόδοτου πολλά από τα ήθη και έθιμα της πατρίδας τους και ιδίως αυτοί ήταν οι μόνοι εκεί γύρω που συνήθιζαν να κάνουν περιτομή. Μιλάμε για πολλούς αιώνες πριν εμφανιστούν οι τούρκοι στην Μικρά Ασία". Σε κάποιο άλλο σημείο πάλι ο Σάββας Ιωαννίδης λέει η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας έφερε τον Ελληνισμό στους Κόλχους ή Λαζούς, που έμεναν πέρα από τον ποταμό βαθύ, αλλά μη έχοντας εκεί βαθιές ρίζες ο Ελληνισμός εξαφανίστηκε όταν έπεσε αυτή. Κανένας συσχετισμός με τους Έλληνες άποικους της Ιωνίας, της Μηλίτου οι οποίοι έφτασαν στον Πόντο με τις γνωστές μας εκστρατείες και τους αποικισμούς των εδαφών. Περνάμε σε ένα άλλο μεγάλο ιστορικό τον Πανάρετο Τοπαλίδη ο οποίος και σαν Μητροπολίτης πλησιάζει το θέμα από την θρησκευτική του πλευρά, φωτίζοντας ακόμη περισσότερο το αγεφύρωτο χάσμα που υπάρχει μεταξύ των Ελλήνων του Πόντου και των Λαζών. Αποκρούοντας πολλές από τις θεωρίες ξένων ιστορικών οι οποίες φέρουν τους Λαζούς συγγενείς των Ελλήνων του Πόντου, καταλήγει στο σχετικό κεφάλαιο της ιστορίας του. Όλα αυτά σε συνδυασμό με την φήμη από εκχριστιανισμό των γύρων φυλών και του Ελληνοπερσικού πολέμου που ακολούθησε δημιούργησαν στις λαϊκές μάζες την γνώμη ότι η χώρα του Πόντου ονομάζονταν και Λαζική. Και επικράτησε δε τόσο η εσφαλμένη αυτή άποψη, ώστε στην Κωνσταντινούπολη και στις πέρα από αυτήν χώρες να ονομάζουν τους Έλληνες του Πόντου Λαζούς. Ορισμένοι δε Ρωμηοί του Πόντου εξοικειώθηκαν τόσο πολύ με την ανεξέλεγκτη και αστήρικτη αυτή προσωνυμία, που δεν δυσκολεύονταν αλλά ούτε και απέφευγαν να αυτοαποκαλούνται Λαζοί. Διακρίνουμε δηλαδή ένα μέρος της ευθύνης για την ταύτιση των ονομάτων να έχουμε και εμείς οι Πόντιοι διότι απ΄αρχής δεν αντικρούσαμε σωστά την λαθεμένη προσωνυμία. Στο θρήσκευμα οι Λαζοί ήταν Μωαμεθανοί, διότι ήταν οι μόνοι στην περιοχή που έκαναν περιτομή πολύ πριν εμφανιστεί η τούρκικη φυλή στον Εύξεινο Πόντο. Μετά το 522 μ.Χ. ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό εξαιτίας ενός γεγονότος το οποίο έφερε στην επιφάνεια της παγκόσμιας σκηνής την φυλή των Λαζών. Είναι η εποχή που ο χριστιανισμός απλώνεται στην Ανατολή με την βοήθεια του Ελληνικού στοιχείου του Πόντου και των βυζαντινών αυτοκρατόρων και αρχίζουν οι αφιλόξενες φυλές να δέχονται σιγά – σιγά την επίδραση του Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού. Το έτος λοιπόν 522 ο Βασιλεύς των Λαζών ονόματι Τσάθιος, άνθρωπος έξυπνος και με διορατικότητα, βλέποντας την νέα τάξη πραγμάτων της εποχής, όπως θα λέγαμε πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη ασπάζεται τον Χριστιανισμό και αφού βαπτίζεται, παντρεύεται την Βαλερία, μία απόγονη του αρχοντικού οίκου των Κουροπαλατών. 'Έτσι με δεσμούς θρησκευτικούς και πολιτικούς ο Βασιλιάς των Λαζών μπαίνει κάτω από την προστασία των Βυζαντινών αυτοκρατόρων. Το γεγονός αυτό δυσαρέστησε τον βασιλέα των Περσών Χοσρόη, με το οποίο μέχρι τότε ήταν σύμμαχος ο Τσάθιος και ο οποίος έστειλε αγγελιοφόρους προς τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου λέγοντας προς αυτόν. Ενώ υπάρχει φιλία και ειρήνη μεταξύ μας, εσύ κάνεις αυτά που κάνουν οι εχθροί παίρνοντας υπό την διοίκηση σου τον Βασιλέα των Λαζών, σύμμαχο των Περσών από αιώνες. Και μόνο από αυτήν την φράση Βασιλέα των Λαζών βγαίνει καθαρά το συμπέρασμα, ότι αυτή η άσχετη με τον Ελληνισμό φυλή όταν οι Έλληνες του Πόντου αυτήν την εποχή ανήκουν στην Βυζαντινή επικράτεια, οι Λαζοί είχαν δικό τους κράτος και δικό τους Βασιλέα. Η ενέργεια δε αυτή του Τσάθιου στάθηκε η αφορμή κήρυξης πολέμου μεταξύ Περσών και Βυζαντίου που κράτησε αρκετά χρόνια. Η λαθεμένη αυτή εντύπωση ότι οι πέραν της Κωνσταντινούπολης εκτάσεις ανήκουν στην Λαζική άρα στους Λαζούς, έδινε μία νέα προσωνυμία στον Ελληνισμό του Πόντου. Μεγάλη ευθύνη για την νέα προσωνυμία του Ελληνισμού του Πόντου είχαν και οι Βυζαντινοί ιστορικοί της περιόδου 12ου και 13ου αιώνα (όταν δημιουργήθηκε το Ποντιακό κράτος) οι οποίοι όταν αναφέρονταν στους Πόντιους αυτοκράτορες για να τους μειώσουν έναντι των Βυζαντινών χρησιμοποιούσαν υποτιμητικούς τίτλους όπως «Ο άρχοντας των Λαζών» του Πόντου. Οταν απέκτησαν δύναμη πολιτική και οικονομική τότε αναγκαστικά παραδέχθηκαν τον Πόντο σαν βασίλειο και τους Αυτοκράτορες τους ονόμαζαν Βασιλείς των Ποντίων. Οι εντυπώσεις όμως έμειναν στον απλό λαό. Οι σχέσεις Λαζών και Ποντίων δεν μπορούμε να πούμε ότι ήταν αρμονικές, πριν αλλά και μετά την ίδρυση της Ποντιακής Αυτοκρατορίας. Πώς όμως να ήταν όταν η σκληροτράχηλη αυτή φυλή παρότι έζησε για πολλούς αιώνες δίπλα στον Ελληνισμό του Πόντου, δίπλα στον δυτικό πολιτισμό, δεν θέλησε να αποβάλλει τα βιώματα εκείνα που χαρακτηρίζουν ένα υποανάπτυκτο λαό. Με την πτώση της Αυτοκρατορίας του Πόντου, ακολούθησε όπως είναι γνωστό ο βίαιος εξισλαμισμός όλων των φυλών και κρατών τα οποία βρίσκονταν πλέον υπό την Οθωμανική κυριαρχία. Φυσικό ήταν τον εξισλαμισμό να τον δεχτούν και μάλιστα αβίαστα, λαοί οι οποίοι ξαναγύρισαν στην παλαιά θρησκεία μετά από 940 χρόνια και συστρατεύτηκαν κάτω από την τούρκικη σημαία. Και αν πολλές φορές οι ίδιοι οι Ρωμηοί Πόντιοι από άγνοια αυτοαποκαλούνται Λαζοί, θα πρέπει να μάθουν ότι για μας τους απόγονους της ιστορικής φυλής δεν υπάρχει άλλη ονομασία πέρα από Ρωμαίος Έλληνας Πόντιος. Μπορεί να ονομαστεί κάποιος Τραπεζούντιος, Οφλής, Κερασούντιος, Κρωμέτες, ανάλογα με τον τόπο καταγωγής του, όλες αυτές είναι πανάρχαιες ελληνικότατες ονομασίες, δεν μπορεί όμως από άγνοια να επιμένει σε ένα όνομα που δεν μας ανήκει. Και θα ήταν κανείς πολύ αφελής να πιστέψει αυτό που λένε ορισμένοι ότι Λαζοί σημαίνει η Ελλάς ζει. Μόνο η επιφανειακή γνώση της Ποντιακής ιστορίας θα μπορούσε να δικαιολογήσει τέτοιες εξηγήσεις. Το ότι έζησε η Ελλάδα στα βάθη εκείνα της Ανατολής είναι ένα γεγονός που το γνωρίζει ο κόσμος ολόκληρος. Το ότι τα φώτα του Ελληνικού πολιτισμού φώτισαν νέους ορίζοντες στις άγριες φυλές με την βοήθεια του ποντιακού κράτους, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Γι' αυτό εμείς οι Έλληνες Πόντιοι έχουμε το δικαίωμα να φωνάζουμε κάθε στιγμή σε όλους τους τόνους αναγνωρίστε επιτέλους την ιστορία μας ανοίξτε καινούργιες σελίδες να μάθουν οι νέοι τις ρίζες τους, να γνωρίσουν τα παιδιά μας το παρελθόν έστω και με αυτά τα λάθη του, γιατί έτσι θα δούμε το αύριο, το μέλλον της Ελληνικής φυλής. Ιστορικά πρόσωπα στον Ελληνικό Εύξεινο Πόντο (Playlist).
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com