Η ιστορία της Κρώμνης από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του 1462 (Δ΄)

Written by Πολατίδης Βασίλειος. Posted in Ιστορία

Της Κρώμνης τα μεν προς βορρά οροπέδια αποτελούν το υψηλότερο μέρος της πάνω από την Τραπεζούντα ορεινής χώρας, υπό την οποία είναι από δυτικά προς ανατολικά η Ματσούκα, η Λαχαρανή, η Σάντα και τα Σούρμενα.

Η ιστορία της Κρώμνης από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του 1462. Στις χώρες αυτές κατοικούν οι αρχαιότατοι Μάκρωνες του Ξενοφώντα, δηλαδή στις βόρειες κλιτύες του Παρυάδρυ. Οι δε προς το νότο φάραγγα της Κρώμνης μετά της Γήμερας έχει προς ανατολάς μεν τα χωριά του Λερίου, όπου μέχρι και της πεδιάδας του Πάϊπερ κατοικούν οι αρχαίοι Σκυθηνοί του Ξενοφώντα, στα νότια δε είναι τα χωριά του Κοασίου όπου κατοικούσαν οι Χαλδαίοι του Ξενοφώντα, λαός ποιμενικός βοσκών τα ποίμνια του μέχρι της Κρώμνης. Νοτιοδυτικά δε, μέχρι της περιοχής του Κάνεως κατοικούσαν οι αρχαίοι Χάλυβες του Ξενοφώντος λαός μεταλλουργικός. Σε σχέση με το κλίμα της Κρώμνης για το οποίο έγινε λόγος στο προηγούμενο αφιέρωμα, έχουμε να προσθέσουμε τα εξής, πράγματι, το κλίμα της Κρώμνης ήταν εξαιρετικό. Οι ενορίες της στο ύψος 2000 μέτρων αποτελούσαν τον πυθμένα ούτως ειπείν μιας τεράστιας λεκάνης, της οποίας τα χείλη έφταναν στο ύψος των 2500 μέτρων και πάνω. Αυτή η πλεονεκτική θέση του χωριού δημιουργούσε μια συνεχή ευδία από τα τέλη του Μαίου μέχρι τα τέλη του Αυγούστου, ενώ κατά το ίδιο χρονικό διάστημα στις κορυφογραμμές (στα χείλη της λεκάνης) ξεσπούσαν θύελλες και η ομίχλη καθημερινά σχεδόν κατεκάθητο. Είναι σπανιότερες οι περιπτώσεις κατά τις οποίες ματαιώθηκε πανήγυρις λόγω κακοκαιρίας. Αν κατά το διάστημα του θέρους έβρεχε κάποτε η βροχή δεν διαρκούσε περισσότερο από 20 ή 30 λεπτά. Ήταν τόσο σπάνια ώστε αποτελούσε εξαιρετική χαρά για τα παιδιά και εθεωρείτο ευλογία Θεού από τους μεγάλους. Εκτός του ξηρού κλίματος και των μεταλλικών πόσιμων πηγών που αφθονούσαν, υπήρχαν σε πολλά σημεία και ιαματικά λουτρά, καθώς και ιαματικά λασπόλουτρα με θαυμαστές ιαματικές ιδιότητες. Μόνο η διαύγεια και το χρώμα του Αττικού ουρανού δύναται να παραβληθεί κάπως με τον ουρανό της Κρώμνης, ο δε ορίζοντας μόνο με τον ορίζοντα των πλέον υψηλών βουνών της Ελβετίας δύναται να προσομοιασθεί, όταν τύχει να υπάρχει πλήρης ορατότητα εις τα χιονοσκεπή εκείνα βουνά. Πολλοί απέδιδαν το εύθυμο και εύστροφο του χαρακτήρος των Κρωμναίων, καθώς και την κλίση τους προς την ποίηση και τη μουσική στον απέραντο ορίζοντα, το διαυγή ουρανό και το άνευ απότομων μεταπτώσεων γλυκό κλίμα του προνομιούχου εκείνου τόπου. Έτσι πιθανώς να προήλθε χάρη μεταλλουργίας, εκ των παρά τον Εύξεινο Πόντο κατοικούντων Χαλύβων πάνω από την Οινόη. Στη χώρα των τελευταίων τούτων Χαλύβων κατοικούσαν πιθανώς οι Αλίζωνες κοντά στον Θερμώδοντα, όπου κατοικούσαν προηγούμενα ανατολικώς οι Αμαζόνες. Εκεί υπήρχε και η πόλις Αλύβη όπως αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα Β΄ 856-357 λέγων: «Αυτάρ Αλιζώνων Οδίος και Επίστροφος ήρχον τηλόθεν εξ Αλύβης, όθεν αργύρου εστί γενέθλη».
Κατά την κοινή παράδοση, η φάραγγα της Κρώμνης αποτελούσε δάσος πυκνό από έλατα πεύκα, άγριες λεύκες και άλλους θάμνους. Διηγούνται μάλιστα ότι μέχρι προ ετών εσώζοντο οικίες, οι οποίες είχαν ως κεντρικό στύλο, κορμό δέντρου φυτεμένο, όπως στη Μόχωρα, στον Αληθινό και Σιαμανάντων. Τούτο είναι πιστευτό, διότι μέχρι τούδε στις κλιτές της φάραγγας βλασταίνουν οι ρίζες άγριων λευκών, τόσο άφθονες, ώστε αν σε μερικά χρόνια οι βλαστοί δεν φαγωθούν από τα ζώα, είναι δυνατό να σχηματίσουν εκ νέου δάσος. Τα δε οροπέδια της Κρώμνης ήσαν κατ’ αρχάς και μάλιστα το Μετζίτ, τόπος συγκοινωνίας μεταξύ της επαρχίας Τραπεζούντας και της πεδιάδος του Πάϊπερ και μέσω αυτών γινότανε εις την Τραπεζουντιακή χώρα επιδρομές των προς μεσημβρία πολλών βαρβαρικών λαών ως εκείνων των Περσών και έπειτα των Τούρκων. Και εκ τουναντίων οι από Τραπεζούντος εκστρατείες κατά των λαών αυτών. Κατά τους προ Χριστού χρόνους φαίνεται ότι δεν ήτο κατοικημένη η Κρώμνη, αφού κανένα σημείο δεν σώζεται από την εποχή εκείνη. Μόνο στα οροπέδια οι Χαλδαίοι ποιμένες κι ο έπειτα συγκατοικήσαντες με αυτούς Χάλυβες μεταλλευτές εξασκούσαν την τέχνη τους καλλιεργούντες συνάμα και τη γη. Οι εργατικοί αυτοί λαοί τότε ζούσαν αυτόνομοι. Αυτό δε διότι οι Πέρσες βασιλείς ενασχοληθέντες εις μεγάλας εκστρατείας, επικερδέστερες δεν διανοήθηκαν να καταλάβουν τόπους απροσπέλαστους, άγονους και ολιγάνθρωπους. Άλλωστε και ο στρατός τους δεν είχε ούτε την τακτική των ελληνικών στρατών, ούτε τους Έλληνες στρατηγούς για να πράξει θαύματα Ξενοφώντεια, πολεμών τους μαχιμότερους λαούς. Το αυτόνομο του λαού αυτού διήρκεσε επί πολύ, διότι και ο Μέγας Αλέξανδρος και οι διάδοχοι του επιζητούντες και αυτοί κατακτήσεις, προσοδοφόρους και πλούτη θησαυροφυλακίων παρείδον κατά τη διάβασή τους χώρα μη, έχουσα καμία πόλη, αλλά βράχους και δάση και πτωχούς κατοίκους. Μόνο επί Μιθριδάτου Η΄ του Ευπάτορος (123 - 63 π.Χ.) του Ναπολέοντος τούτου του Πόντου φαίνεται ότι ο ορεινός αυτός λαός, όπως πολλοί άλλοι γείτονες του, έδωσαν ως σύμμαχοι τους πρώτους στρατιώτες, ενώ η Τραπεζούντα και άλλες πόλεις του Πόντου τότε συμμαχούσαν με τους Ρωμαίους. Αλλά ο Μιθριδάτης του οποίου η ιδέα ήταν να κυβερνήσει και αυτή τη Ρώμη, ηττήθηκε από τους Ρωμαίους, όπως και ο ίδιος ο υιός του ο Φαρνάκης 62-47 π.Χ., τον οποίο και κατέβαλε ο Ιούλιος Καίσαρ στη Ζήλα και ύστερα κατεδίωξε μέχρι του βασιλείου του που βρίσκεται κοντά στον Κιμμέριο Βόσπορο. Των Ποντικών αυτών χωρών έχων τη διοίκηση ο Ιούλιος Καίσαρας την ανέθεσε στο φίλο του τον Μιθριδάτη βασιλέα της Περγάμου, αλλά η διοίκησή του ήταν πολύ χαλαρή και η ορεινοί ζούσαν ελεύθεροι έως ότου Αντώνιος ο Αυτοκράτωρ της Ρώμης διόρισε βασίλεια του Πόντου τον Πολέμωνα το 36π.Χ. υιό του Ζήνωνος Διοικητού Λαοδικείας. Από του βασιλέως τούτου και εφεξής άρχεται η διοργάνωσης των τμημάτων αυτών των οποίων οι κάτοικοι με τη συνεχή επικοινωνία μετά των πέριξ χωρών ήλθαν σε πολλές σχέσεις μετά των πολλών Ελλήνων των διασκορπισμένων τότε εις όλα τα μεγάλα κέντρα της Μικράς Ασίας. Μπορούμε δε να πιστέψουμε ότι τους χρόνους εκείνους ανοίχθησαν και οι διάφοροι οδοί που ένωσαν τις πόλεις του εσωτερικού μετά της Τραπεζούντος, διότι βασιλεύς δραστήριος και δημιουργικός όσο ο Πολέμων ο Α΄ ο οποίος ανόρθωσε ή έκτισε πολλές πόλεις ανά τον Πόντο δεν ήταν δυνατό να μην φροντίσει για τη συγκοινωνία και ευημερία τους. Μία των οδών αυτών είναι αυτή του Καρα-Καπάν η οποία άλλοτε διήρχετο δια του Μετζίτ-Μπογάζ, τώρα δε δια Ματέν και Καρά-Τάσ̆. Σε μικρή λοιπόν απόσταση από την παλιά οδό του τμήματος των Λιβαδείων ήταν οι οικίες των πρώτων κατοίκων Χαλδαίων και Χαλύβων, όπως δε λέγει και μια παραδόσις ήταν χτισμένες στο μέρος του Χανίου του Αρμαλού, και όπου μεν επικρατούσε η ομίχλη είχαν τα λιβάδια των χόρτων, χορτοθέρι͜α ονομαζόμενα σήμερα, όπου δε ουχί, τα χωράφια. Το δε αλώνι ήταν παρά το ρύακα, όπου αρχίζει το αυλάκι κάτω από τα Σαντέτ’κα. Πριν από 150 χρόνια περίπου κάποιος Τριαντάφυλλος, υιός του Ιακώβου Σανταίος, μίσθωσε από τον Αθανάσιο Μπίζαλη το μέρος αυτό και το είχε για βοσκότοπο για μερικά χρόνια. Από τότε ονομάστηκε Σαντέτ’κα. Πάνω από το χάνι του Αρμαλού ήταν ο ναός του Αγίου Κωνσταντίνου και εκεί ήσαν οι τάφοι τους (κοιμητήρια). Από το χωρίο αυτό φαίνεται ότι επί χριστιανικών αιώνων Αλεπουγιάννες ονόματι έκτισε τα Αλεπογιανέσ̆α, πέτρινες καλύβες οι οποίες τώρα χρησιμεύουν την άνοιξη στις Ρωμάνες. Επί Νέρωνος (83 π.Χ.) ο Πόντος κατέστη ρωμαϊκή επαρχία αλλά επί της εποχής των Ρωμαίων καμία εσωτερική μεταβολή δεν διατάραξε τον ειρηνικό βίο των διαφόρων ορεινών λαών. Η δε συγκοινωνία αυξήθηκε κι επλούτισε την Τραπεζούντα, τις δε ορεινές χώρες εξελλήνισε.