Κοτσαγκέλ'. Ο τελευταίος χορός της εθιμοτυπίας του Ποντιακού γάμου.
Το Κοτσαγκέλ' χορεύεται απο άνδρες και γυναίκες και συνοδεύεται απο τραγούδι. Χορεύεται κατά τα ξημερώματα και σηματοδοτεί την τελευτή του γάμου. O ρυθμός του είναι δίσημος. Παρομοιάζεται με το χορό Γέρανο, των αρχαίων Ελλήνων. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο χορός αυτός αποδίδεται στον Θησέα, ο οποίος αφού σκότωσε τον Μινώταυρο, με τη βοήθεια της Αριάδνης, φεύγοντας απ' την Κνωσό σταμάτησε στη Δήλο.
Εκεί αφού έστησε ένα ομοίωμα της Αφροδίτης που του είχε δώσει η Αριάδνη, χόρεψε με τους νέους και τις νέες που έσωσε απ' τον Μινώταυρο ένα χορό, γύρω απο τον Κερασφόρο βωμό. Ο χορός αυτός περιελάμβανε κυματισμούς, αναδιπλώσεις, αναπτύξεις, στροφές ελικοειδείς και μπορούσε να θεωρηθεί σαν μία αναπαράσταση των κινήσεων του Θησέα στον λαβύρινθο της Κνωσού. Ο Πλούταρχος αναφέρει ακόμη ότι επι των ημερών του οι κάτοικοι της Δήλου εξακολουθούσαν να χορεύουν τον Γέρανο. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέει για τον χορό, ότι ίσως πήρε το όνομά του από τους σχηματισμούς των χορευτών που έμοιαζαν με τους σχηματισμούς των γερανών (πουλιών) όταν αντιμετωπίζουν μία ξαφνική καταιγίδα. Η χαρά ετελείωσε πουλόπα κελαηδήστε, ανατολή εχάραξεν 'ς σ' οσπίτια̤ σουν' γυρίστεν
Δείτε το σχετικό βίντεο για τον γαμήλιο χορό Κοτσαγκέλ'
Ξένε μ' ξενιτεμένε μ' κι ανεγνώριμε μ',
που πορπατείς 'ς σα ξένα 'ς σ' ανεγνώριμα.
Εγώ σ' αυτόν τον κόσμο υπαντρεύτηκα,
και πήρα φραγκοπούλα που 'ταν μάγισσα.
Μαγεύ' και τα καράβια̤ και τη θάλασσαν,
μαγεύ' κι εμέν' τον ξένον τον ολόξενον,
που πορπατώ ΄ς σα ξένα, σ' ανεγνώριμα.
Ο στίχος είναι δεκασύλλαβος. Το πρώτο επτασύλλαβο ημίστιχο έχει ιαμβικό μέτρο ενώ το δεύτερο ημίστιχο έχει τροχαϊκό μέτρο. Κατά την εκτέλεση του τραγουδιού, το πεντασύλλαβο ημίστιχο αποδίδεται με την επανάληψη των τριών πρώτων συλλαβών του, π.χ. : ...« κι' ανεγνώ....κι ανεγνώριμε». Το Κοτσαγκέλ' απαντάται κατά περιοχές στον Πόντο, με παραλλαγμένο στίχο ή με μελωδία. Ένα παράδειγμα αυτών των παραλλαγών αποτελεί ο δυτικός Πόντος με το ποιητικό κείμενο να αναφέρει την άφιξη ενός καραβιού απο την Κρήτη : "Ένα καράβι κρητικό ούτε τρανό, ούτε μικρό" Ακούστε το δημώδες αυτό άσμα : Παρακολουθείστε το αφιερωματικό μου βίντεο Άλλο παράδειγμα αποτελεί η περιφέρεια του Ατά Παζάρ' όπου κι εδώ με την επωδό «Έ γιαμόλα Τιραμόλα, ήρθαν τα καράβια όλα» το ποιητικό κείμενο περιστρέφεται ως είθισται γύρω απο το γάμο. Δείτε το σχετικό βίντεο για τον γαμήλιο χορό Κοτσαγκέλι
Ποντιακή Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
