Χορός Σαρίκουζ Παλαγίας. Ποντιακοί χοροί περιφέρειας Χαλδίας (Αργυρούπολης) Πόντου
Οι κάτοικοι της Παλαγίας Αλεξανδρούπολης είχαν έρθει πρόσφυγες από την Παλα(γ)ία του Πόντου (Μητρόπολη Χαλδίας) το 1924. Ενημερωτικά, κοντά στην Παλα(γ)ία και δεξιότερα, όπως μπορούμε να δούμε στον χάρτη, υπάρχει το χωριό Θέμπεδα.
Εκεί υπήρξε δάσκαλος (1905-1907) ο δικός μας Γεώργιος Κανδηλάπτης - Κάνις, ενώ στην Αργυρούπολη τέλεσε τους γάμους του με την Αγγελική Λουκά στις 27 Ιουλίου 1908 (από το βιβλίο της Μαρίας Βεργέτη "Η ζωή μου, ήτοι αυτοβιογραφία του εξ Αργυρουπόλεως του Πόντου Γεωργίου Θ. Κανδηλάπτου - Κάνεως"). Σαρίκουζ Παλαγίας - Αργυρούπολης Πόντου (Καταγραφή). Πριν την ανταλλαγή των πληθυσμών το χωριό είχε 50 ελληνικές οικογένειες και 5 τουρκικές. Το χωριό που σήμερα ονομάζεται Arili, είχε χτισθεί μετά την άλωση της Τραπεζούντας το 1461 και βρισκόταν 45 χιλ. δυτικά της Αργυρούπολης (Σάββας Καλεντερίδης, Ανατολικός Πόντος. Ο Γεώργιος Κανδηλάπτης γράφει ότι το χωριό είχε ένα σχολείο με δυο δασκάλους, μια εκκλησία αφιερωμένη στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη, καθώς και δυο παρεκκλήσια αφιερωμένα στον Άγιο Γεώργιο και τον Προφήτη Ηλία. Επίσης στη γύρω περιοχή υπήρχαν αρκετά βυζαντινά κάστρα. Αναφορά για το χωριό και τους κατοίκους της Παλαγίας γίνεται και στη Μαύρη Βίβλο του Πατριαρχείου, όπου οι κάτοικοι ακολουθούν τη μοίρα και των υπολοίπων Ελλήνων του Πόντου. Οι κάτοικοι της Παλαγίας του Πόντου αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης (30 Ιανουαρίου 1923) που προέβλεπε μεταξύ άλλων και την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών. Φεύγοντας πήραν μαζί τους μόνο τα άκρως απαραίτητα και όσα ιερά κειμήλια μπόρεσαν να χωρέσουν στους μποξάδες τους. Από εκεί κατέβηκαν στο λιμάνι της Τραπεζούντας, περιμένοντας το πλοίο που θα τους μετέφερε στην Ελλάδα. Στο λιμάνι της Τραπεζούντας έμειναν μέχρι την Άνοιξη του 1924, ζώντας μέσα σε άθλιες συνθήκες. Όσοι επέζησαν έφθασαν με πλοίο στον Πειραιά. Μετά το απαραίτητο πέρασμα από τα λοιμοκαθαρτήρια της εποχής, ζώντας σε καραντίνα (σίγουρα θα εννοεί το νησάκι Άγιος Γεώργιος απέναντι από τη Σαλαμίνα), τους μετέφεραν στη Θεσσαλονίκη (Καραμπουρνάκι). Λόγω όμως της ελονοσίας και άλλων ασθενειών εγκατέλειψαν τη Θεσσαλονίκη αναζητώντας άλλον τόπο. Ο Σεπτέμβριος του 1924 θα τους βρει στην Αριδαία. Εκεί σχημάτισαν μια επιτροπή αποτελούμενη από τους Ξενιτίδη Κυριάκο, Αμανατίδη Ανέστη και Καραμανίδη Γιώργο, οι οποίοι αφού περιπλανήθηκαν αναζητώντας κατάλληλη περιοχή για τους συγχωριανούς τους, έφθασαν έως την Αλεξανδρούπολη. Τελικός προορισμός το Βουλγάρικο χωριό Δάμνια (πρώην Ντάμια). Όπως είναι γνωστό τα χωριά και οι οικισμοί μετά την απελευθέρωση της Αλεξανδρούπολης το 1920 απέκτησαν νέα ονόματα. Έτσι τα Ντάμια μετονομάστηκαν σε Δάμνια. Στην απογραφή του 1920 τα Δάμνια είχαν 320 κατοίκους. Εδώ βλέπουμε ότι με την προηγούμενη συνθήκη του Νεϊγύ (που υπογράφηκε το Νοέμβριο του 1919 μεταξύ Βουλγαρίας και νικητριών δυνάμεων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου) η οποία προέβλεπε μεταξύ άλλων και την εθελουσία ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, αρκετές χιλιάδες σλαβόφωνων που δεν επιθυμούσαν τη μετανάστευση δεν μετακινήθηκαν. Όμως τα αμέσως επόμενα χρόνια θα δούμε ότι ο αριθμός των κατοίκων των Δαμνίων θα διαφοροποιηθεί αισθητά. Σε αυτό συνετέλεσε η υποχρεωτική πλέον ανταλλαγή των πληθυσμών (με τη συνθήκη της Λωζάνης) και η εγκατάσταση εκεί των νεοφερμένων προσφύγων. Έτσι κατά την επίσημη απογραφή του 1928 βλέπουμε ότι ο οικισμός είχε 189 κατοίκους, τους οποίους είχε εγκαταστήσει εκεί η Ε.Α.Π. (Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων). Βέβαια στο χωριό δεν εγκαταστάθηκαν μόνον Παλαγιώτες αλλά όπως μας λέει ο κ. Καραμανίδης υπήρχαν και πρόσφυγες από το Κάρς, τη Ματσούκα, την Πάφρα, την Τσολόσαινα, Σερίενα (Χερίανα), Άρδασα κ.α. Το 1924 το χωριό Δάμνια θα προσαρτηθεί στην κοινότητα της Ιάνας (Γενίκιοϊ). Σαρίγουζ με τραγούδι / Παύλον Ιωαννίδης ο Καρσλής / Λευκώνας Σερρών.
Από την Ε.Ε.Τ.Τ.Α. (Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης) αντλώ τις παρακάτω πληροφορίες:
- Το 1939 τα Δάμνια θα γίνουν η έδρα της κοινότητας Ιάνας. Τον αμέσως επόμενο χρόνο στις 3/9/1940 με το όνομα πλέον (τα) Δάμια θα γίνουν κοινότητα (ο συνοικισμός της Ιάνας μετονομάζεται σε Δάμια). Στην κοινότητα των Δαμίων είχαν εν τω μεταξύ ενσωματωθεί παλαιότερα και οι οικισμοί Πόταμος (πρώην Μπάντομα) και Αλίκη (πρώην Χαλίκιοϊ).
- Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το χωριό θα ονομαστεί σε Παλαγία (ΦΕΚ 188Α-19/8/1954). Η κοινότητα της Παλαγίας το 1971 θα προσαρτηθεί στο Δήμο Αλεξανδρούπολης (ΦΕΚ 55Α 18/3/1971). Την ίδια χρονιά (1971) θα έρθει και το ηλεκτρικό στο χωριό και θα σταματήσουν οι γκαζόλαμπες.
Όσο για το νερό, για οικονομία χώρου δε θα καταγράψω όλα όσα πληροφορήθηκα από τον κ. Γιάννη Καραμανίδη. Θα αρκεστώ στους παρακάτω στίχους που μαρτυρούν το μεγάλο πρόβλημα της υδροδότησης που υπήρχε στο χωριό:
«Τα Δάμια, τα Δάμια εν όμορφον χωρόπον, νερόν μόνον κ΄ ευρίεται να πιν΄ το κορτσόπον» (Δ.Κ. Παπαδόπουλος - Ποντιακά Φύλλα).
Όπως μας λέει ο κ. Γιάννης Καραμανίδης οι πρόσφυγες που ρίζωσαν στην Παλαγία έφεραν μαζί τους τα ήθη και έθιμα από την πατρίδα αλλά και κάποια ιερά κειμήλια, όπως ο χρυσοκέντητος Επιτάφιος, τον οποίον έφερε, ζωσμένο στη μέση της με κίνδυνο της ζωής της η αείμνηστη Βαρβάρα Καραμανίδου. Επίσης έφεραν μαζί τους και αρκετές εικόνες οι οποίες κοσμούν το ναό του Αγίου Παντελεήμονα.
Πηγή κειμένου Ουρανία Πανταζίδου - Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
Λεξιλόγιο: Ντάμια : πρόχειρος αγροτικός οικίσκος στα χωράφια. Είναι και ο στάβλος πλάι στο σπίτι. Γενικά, ένα πρόχειρο κτίσμα, όχι για κανονική διαμονή. Από το τουρκικό dam, που θα πει καλύβα, στάβλος αλλά και στέγη. Είναι λέξη που χρησιμοποιείται πολύ στη Λέσβο και τη βρίσκουμε και σε τοπωνύμια. Στα ντάμια διανυκτέρευαν οι οικογένειες όταν γινόταν το μάζεμα της ελιάς,
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
