Οι Μωμόγεροι των Ελληνοποντίων της Ατζαρίας
Οι Μωμόγεροι των Ελληνοποντίων της Ατζαρίας - Οι Μωμόγεροι στις πρωτοχρωνιάτικες και γαμήλιες τελετές των σύγχρονων ποντίων στην Ατζαρία. Αφήγηση της Ευρεθής Σαββίδου του Χρήστου στα ρωσικά, έτος γέννησης 1912.
«Οι μωμόεροι τρόμαζαν τα παιδία. Ο γέρος είχε κουδουνάκια στη ζώνη. Έμπαιναν μέσα και χορεύανε, τα κουδουνάκια κάνανε : γκράν γκράν γκράν. Στη μέση αυτός είχε κουδουνάκια. Οι μωμόεροι άρχιζαν να τσακώνονται με τον διάβολο, τον ρίχνανε στο πάτωμα και κάθονταν από πάνω. Ο διάβολος φορούσε στρογγυλό καπέλο και προεξείχαν κέρατα. Το καπέλο λεγόταν κουκούλα. Όταν άκουγα ότι έρχονται οι μωμόγεροι, τους έδινα λεφτά έξω, για να φύγουν αμέσως και να μη τρομάξουν τα παιδιά». 3 Δεκεμβρίου 1990, Μόσχα. Πηγή: Αρχείον Πόντου Τόμ. 47 Σελ 184. Οι μωμόγεροι στις πρωτοχρονιάτικες & γαμήλιες τελετές των Ελληνοποντίων στην Ατζαρία
Αφήγηση στα ποντιακά, της Στεφανίδου Λευκής του Βασιλείου, έτος γέννησης 1911 (καταγραφή στα 1985). « Αρ’ έρχουσαν, απέσ’ ‘ς σ’ οσπίτ’ οι μωμοέρ’ άμα ‘κ̆’ έρχουσανε. Εκιάν’ κρεμούλ’ έτονε. Ελάγγευανε ‘ς σο κρεμούλ’ κιάν’ ο δά̤βολον και εκαικά άμα και έμπαιν'νανε σ’ οσπίτ’. Εκαικά έλεπεν σκάλαν, θα εβγαίν’νε σο ταβάν κιάν’, εβγαίν΄νε 'ς σο ταβάν, επεκεί ελάγγευεν αδά, ελάγγευεν εκεί, εποίν’νε : «..Ο γο γο γο .» Ελάγγευε, ετσουμουρίαζε τα κορίτσ̆α, ετσουμουρίαζε εκείνους με τηνάν έτονε. Άλλο μίαν αρ’ αέτσ’ τα μωμοέρια̤ έπαιζαν την κεμετζέ, εχόρευαν, εχόρευαν και επαίγ’νανε. Αυτοί πλησίαζεν το σπίτι έτσι : (Ανί παχτότζατ κε ντόμου τα, στα ρωσικά, δηλαδή : με τα κωδώνια̤ με την κεμεντζέ). Σουμά ‘ς σ’ οσπίτ’ απάν’ εχτύπεναν τα κωδώνια̤. Εκείνε τα κωδώνια̤ ντο κρεμάγουν ‘ς ση χτηνί’ ‘ς ση γούλα, αρ’ εκείνε κωδώνια απάν’ ατον θα κρεμάγουν. Ινέ εκρεμάγουσαν, εκραμάγουσανε τα κωδών͜ια κιάμ' : γκράν γκράν γκράν γκράν. Τ’ ουράδ’ πα οπίσ’ ο δά̤βολον, άλλ' πα είχανε κωδώνια, ο δά̤βολον πα είχ̆εν. Το τρανόν το κωδών’ ο δά̤βολον είχ̆εν, ο μωμόερον ο τρανόν, εκείνον εμπαίν’ απέσ’ και γκράν γκράν γκράν γκράν. Έρχουσανε ‘ς σ’ οσπίτ’, όλ’ μίαν έσαν πέντε, έξ’, εφτά νοματοί. Όλ’ ας λέγουμε. Αρ’ αέτσ’ την κεμεντζέν έπαιζανε και το ταούλ’ εντούν’νανε. Η νύφε και ο γαμπρόν έσανε. Η νύφε, εκείνεν πα επογιάτιζανε να μη εγνωρίζουτονε. Επογιάτιζανε τον πρόσωπον ατ’ς, εφόριζαν ατονε άμον νυφικά, τα κόλφ' ατ’ς, κοιλίαν πα, κοιλίαν πα, αγά έτονε. Απλό (πρατσόϊ - ρωσικά, ) φιστάν’. Αρ' νύφη άμον τιούλ πα εσ̆κεπάζαν ατεν. Η γραία έτον. Οι γραιαντούδες εφόρ'νανε φοτάδες άμον, ζουπούνας, αρ’ γίνουσανε γραιαντούδες και απάν’ ‘ς σο κιφάλ’ν ατονε είχανε κούσ̆τ, κούσ̆τ. Αρ’ αέτσ’ πα όλ’ πουγιατισμέν’ έσανε, αέτσ’ κανείς ‘κ̆ έτονε. Ο γέρον πα μάσκαν έχ̆ . Ο γέρον πα μάσκαν και επογιατισμένος και αέτσ’ έρχουτονε : τα γέν͜ια , τα πουγιούχ’ ατ’, τα μουστάκια ίσαμ’ αδά, άμον κούκουρος αέτσ’ έρχουτονε, άμον αιϊδί γέν͜ια αδακά είχ̆εν. ‘Σ σο κιφάλ’ η γραία είχ̆εν αδαπάν’ τάπλα, ο γέρον εφόρ’νεν κουκούλα. Ο δά̤βολον αδαπάν’ είχ̆εν άμον κουκούλαν, κέρατα ‘κ̆’ είχ̆εν, είχ̆εν κουκούλαν αδαπάν’ αέτσ’ ξυμυτόν» Πηγή: Αρχείον Πόντου Τόμος 47ος Σελ : 181. Ο καρνάβαλος εν Πόντω - Οι Μωμο(γ)έρ’ ή τα Μωμο(γ)έρια, Γεωργίου Θ. Κανδηλάπτη (Κάνι)
Αζαρία (Ατζαρία) είναι η χώρα της σημερινής Γεωργίας.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
