Κούντουρον, Φεβρουάριος. Ήθη και έθιμα των Ελλήνων στον Πόντο

Ο Φεβρουάριος προστέθηκε σαν τελευταίος μήνας στο Ρωμαϊκό έτος από τον Νουμά Πομπίλιο. Το 153 π.Χ. μεταφέρθηκε στη δεύτερη θέση των μηνών του έτους κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Το όνομά του είναι λατινικό februs, a, um, που σημαίνει καθάρσιος, καθαρτικό. 

Ο μήνας κατά τον οποίο συνέβαιναν οι καθαρμοί ονομάστηκε Februarius mensis δηλαδή μήνας των καθαρμών όπου μετά από απάλειψη του mensis (μήνα) έμεινε η λέξη Φεβρουάριος. Οι Ρωμαίοι αφιέρωσαν το μήνα αυτό στις θυσίες εξαγνισμού. Κούντουρον, Φεβρουάριος. Ήθη και έθιμα των Ελλήνων στον Πόντο. Σύμφωνα με τον Μέγα Συναξαριστή του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη : "Ο μήνας Φεβρουάριος έχει ημέρας ΚΗ ειδέ εστί βίσεκτος, έχων ημέρας ΚΘ. Σημειώσαι, ότι Φεβρουάριος ο μήν ούτος ωνομάσθη εκ του λατινικού Februa, το οποίον δηλοί κάθαρσιν, διότι κατά τον μήνα τούτον εκαθάριζον την πόλιν και τα χωράφια των οι παλαιοί Ρωμαίοι, λιτανεύοντες εις διάστημα δώδεκα ημερών και θυσιάζοντες". Κατά τους Ρωμαίους θεός των νεκρών ήταν ο Φέβρουος και η θεά που επόπτευε τους καθαρμούς η Φεβρούα. Επίσης ο μήνας αυτός ήταν αφιερωμένος στο θεό Ποσειδώνα λόγω των πολλών βροχοπτώσεων. Κατά το Αττικό ημερολόγιο ο μήνας ονομαζόταν Ανθεστηριώνας. Ο λαός τον αποκαλεί Φλεβάρη επειδή ανοίγει τις φλέβες του και γεμίζει τη γη με νερά, ή διότι παγώνει τις φλέβες της γης. Επίσης λέγεται και κουτσοφλέβαρος για τις 28 του ημέρες όπου κάθε 4 χρόνια γίνονται 29. Στον Πόντο λεγόταν Κούντουρος - Κούντουρον - Κούτσουρον δηλαδή με κοντή ουρά ή κουτσουρεμένος. Στην Ινέπολη και στη Σινώπη λεγόταν Κουτσ̌ούκης από το τουρκικό kǔcṳkay που σημαίνει μικρός μήνας. Στις παραπάνω πόλεις πίστευαν ότι όποιος άντρας εργαζόταν τις τρείς πρώτες ημέρες του μήνα ή όποια γυναίκα ήταν έγκυος θα γεννούσε ελαττωματικό παιδί, το οποίο αποκαλούσαν Κουτσ̌ουκιάρικο - Κουτσ̌ουκιάρη. Στην Σαντά δεν έκαναν γάμο (χαρά) τον Φεβρουάριο επειδή τον θεωρούσαν γρουσούζη, ιδίως όταν ήταν δίσεκτος. Στο χωρίον Σταυρίν επίσης, καμιά δουλειά δεν την άρχιζαν τον μήνα αυτόν γιατί τον θεωρούσαν μήνα γρουσουζιάς. Στον Πόντο κατά τη διάρκεια του Φεβρουαρίου συνέβαινε φοβερή κακοκαιρία όπως μας παραδίδεται από το γνωμικό: «Ο Κούντουρον μεσόχ̌ειμος και πλέτερος» δηλαδή ο Φεβρουάριος είναι μεσοχείμωνος και πλειότερος = δριμύς. Η λαϊκή μούσα στον Πόντο, μας παραδίδει και το παρακάτω δίστιχο: "Ψηλά ραχ̌ά και πράσινα και ποίος κ̌ι ζηλεύ’ σας, ασχώρετον ο Κούντουρον χ̌ονίζ’ και καπατεύ’ σας". Η περίοδος αυτή ονομάζεται Λυκοχαντζού σε Κερασούντα, Όφη, Κοτύωρα, Οινόη και Τραπεζούντα. Αλυκοχαντζού επίσης στην Οινόη, αλλά και Λυκοχάντζιν στην Τραπεζούντα, Λυκοχάντζ στην Κερασούντα, Τραπεζούντα, Σαντά και Χαλδία, ενώ Λυκοχάντζα̤ στην Άδισσα λόγω των ερώτων του λύκου και της επιθετικότητας του που αυξανόταν από το γεγονός αυτό. Το χιόνι του Φεβρουαρίου δεν είχε την παγερότητα του Ιανουαρίου και γι' αυτό έλεγαν «..Κουντούρου χ̌ό̤νιν βούτερον..» δηλαδή χιόνι Φεβρουαρίου σαν βούτυρο. Στην Ινέπολη πάλι συνήθιζαν να λέγουν: «..Φλεβάρη μου κι αν φλίβεσαι (θλίβεσαι) καλοκαιρ'νός μυρίε͜ις» δηλαδή όσο κακό καιρό κι αν κάνεις Φεβρουάριε, καλοκαιρινός μυρίζεις. Ο μήνας Φεβρουάριος στα Λαογραφικά των Κοτυώρων του Πόντου (του Άκογλου Ξενοφώντα)

 Γνωμικά και θυμοσοφίες περί του Κούντουρου
«Ο Κούντουρον, ο Κούτσουρον ο ουραδοκομμένον".
"Ο Κούντουρον έν' λειφτός έν' ολίγο πα ζαντός".
"Ο Κούντουρον έν' ημ'σός, ποδεδίζω τον Χριστό σ'".
"Ο Κούντουρον ο κούτσουρο και ο πασαλοκάφτες". (Συνηθιζόταν στη Χαλδία και λεγόταν επειδή θα έκαιγαν ακόμα και πασσάλους στη φωτιά λόγω του σφοδρού ψύχους).
"Ο Κούντουρον φέρ' το κρύον, νασάν 'κείνον π' έχ̌' το βίο". (Λεγόταν στα Σούρμενα  για όποιον είχε πλούσιο βιός κατά τον Φλεβάρη).
"Έρθεν και ο Κούντουρον θα τρως πολλά βούτουρον" (λόγω της αφθονίας των γαλακτοκομικών).
"Εξέβεν και ο Καλαντάρτς' σον Κούντουρον θα πάμε, αρνί μ' αν 'κ̌ι θα έρχ̌εσαι, ας σο μεράκ' θα χάμαι". 
"Εδέβεν πλάν' ο Κούντουρον, τη Μάρτ' τ' ωτία 'φάνθαν, τα χ̌όνια̤ όλα̤ 'λύγανε κι ας σα ραχ̌ία 'χάθαν".
"Η κάλη μ' παρχαρεύκεται Κουντούρ' σα Λιβαδία, με τα κρενία κατηβάζ' το γάλα 'ς σα χωρία". 
Τέλος, στα Κοτύωρα έλεγαν με το ζευγάρωμα των γάτων: " Έρθεν και ο Κούντουρον, τα κάτας μιάου – μιάου".

Κούντουρον - Λαογραφικά Φεβρουαρίου στον Πόντο - Έλσας Γαλανίδου Μπαλφούσια.  Στην Χόψα̤ όταν ο Φεβρουάριος είχε 29 ημέρες απόφευγαν κατά τη διάρκεια του να κάνουν γάμους επειδή πίστευαν ότι μέσα σε αυτό το μήνα το ζευγάρι δεν θα αξιωνόταν να συμβιώσει αρμονικά ως το τέλος διότι ή θα ερχόταν ο θάνατος ή θα χώριζαν γιατί θα ξέσπαγε οικογενειακό σκάνδαλο και θα έβγαινε διαζύγιο. Και τα δυο αυτά γεγονότα ήταν πολύ λυπηρά για μια οικογένεια και αν καμιά φορά κανένας νέος ήθελε να ξεπεράσει τη δεισιδαιμονία αυτή τότε συναντούσε μεγάλες αντιδράσεις από τις γυναίκες ιδιαίτερα, οπότε στην επιμονή του νέου τόσο η νέα όσο και οι δικοί της αρνούνταν να συνάψουν γάμο. Επίσης στο Σταυρίν το μήνα αυτό το θεωρούσαν μήνα γρουσουζιάς και πένθους και ακατάλληλο να αρχίσουν κάποιο έργο ή σπουδαία επιχείρηση παραδείγματος χάρη, οικοδομή, γάμο, ταξίδι κτλ. Το μήνα αυτό, η κακοκαιρία ήταν τρομερή στον Πόντο ιδίως η περίοδος μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαρτίου, οπότε ο ουρανός είναι θυελλώδης, χιονίζει και κάνει πολύ κρύο. Την εικόνα αυτή μας δίδει το γνωμικό: «Ο Κούντουρον μεσόχ̌ειμος και πλέτερος» δηλαδή ο Φεβρουάριος είναι όχι μόνο μεσοχείμωνος, αλλά και κάτι περισσότερο (πλέτερος απ’ το πλειότερος) δηλαδή έχει δριμύτητα μεγαλύτερη από τη δριμύτητα της μέσης εποχής του χειμώνα. Την περίοδο αυτή την αποκαλούσαν λυκοχαντζού στην Κερασούντα, στα Κοτύωρα, στην Οινόη, στον Όφη και στην Τραπεζούντα. Στη Οινόη τη λένε και Αλυκοχαντζού, λέξη που παράγεται από το λύκος και χαντζού. Στην Κερασούντα επίσης λεγόταν το Λυκοχάντζιν, στην Τραπεζούντα Λυκοχάντζ και σε πληθυντικό τα Λυκοχάντζα̤, στην Κερασούντα, Τραπεζούντα, Σάντα και Χαλδία από το ουσιαστικό λυκοχαντζού, το μήνα Φλεβάρη τον αποκαλούσαν Αλυκοχαντζού. Στην Άδισσα Λυκοχάντζα̤ αποκαλούσαν τις τελευταίες ημέρες του Φεβρουαρίου και τις πρώτες του Μαρτίου, την εποχή δηλαδή των ερώτων του λύκου, που γίνεται τότε επιθετικότερος εξαιτίας αυτού του γεγονότος. Οι τρεις πρώτες ημέρες του Φεβρουαρίου στην Ινέπολη, η έγκυος γυναίκα απέφευγε κάθε δουλειά γιατί φοβόταν μήπως το παιδί της γεννηθεί σημαδιάρικο, ίσως γιατί ο Φεβρουάριος λέγεται και χωλός και σημαδιάρης, επειδή είναι μικρότερος από τους άλλους. Αν όμως ήταν ανάγκη να δουλέψει, τότε άνοιγε το χώμα και φύτευε κουκιά για να πιάσει το κακό σε αυτά. Αν πάλι δεν είχε κουκιά τότε σκάλιζε τη στάχτη και έλεγε: «Ότι πιάκω αυτήν να πιάσει». Μερικές πάλι έγκυες αν τύχαινε να συμπέσει η ημέρα του λουτρού αυτές τις τρεις πρώτες ημέρες, πήγαινε στο λουτρό για να γίνει όμορφο το παιδί που θα γεννούσαν. Όπως στην υπόλοιπη Ελλάδα έτσι και στον Πόντο πίστευαν ότι κάποτε και ο Φεβρουάριος είχε 30 ημέρες, δηλαδή ότι ο Μάρτιος θέλησε να εκδικηθεί την γριά που πίστεψε ότι έφυγε πια ο μήνας αυτός και ότι δεν φοβόταν το χειμώνα, αφού μάλιστα είπε: «Πρίτσι Μάρτη μου, τα ξεχείμασα τα κατσικάκια μου» γι’ αυτό δανείστηκε μια μέρα από τον Φεβρουάριο, η οποία όμως ήταν τόσο κρύα ώστε πάγωσε η γριά και τα κατσικάκια της. Βέβαια ο Μάρτιος ποτέ δεν επέστρεψε τη μέρα αυτή στο Φεβρουάριο και τον άφησε έτσι κουτσοφλέβαρο. Ας δούμε όμως πώς διασώθηκε αυτή η παράδοση στον Πόντο και συγκεκριμένα στο χωριό Σταυρίν με τίτλο: «Τη γραίας τα ποράνα̤» (ποράν=μπόρα). «Είνας γραία ΄κ̌΄εθέλ’νεν το Μάρτ’. Άμον ντο έβγαινεν ο Μάρτ’ς έλεεν: Εξέβεν ο Μάρτ’ς , εξέβεν το τέρτ’ χάϊτε κουτίτζα μ’ (κατσίκα) σον παρχάρ’ (θερινός βοσκότοπος). Ο Μάρτ’ς έκ’σεν τα λόγι͜α τ΄ς κι εχολιάστεν (θύμωσε). Επαρακάλεσεν τον Απρίλ’ να δανείζ’ ατον τρία ημέρας. Σα τρία ημέρας εχ̌όντσεν πολλά και η γραία εσέβεν σον χαλκόν αφκακέσ’ και εκάεν. Αέτσ’ πα απατότε ντο γίν’ταν τα κρυάδας και τα βρεχ̌ία (τα χιόνια κι οι βροχές που γίνονται) σην έβγαν τη Μάρτ’ και σην έμπαν τ’ Απρίλ’, λέγ’ν ατα: Τη γραίας τα ποράνα̤». Η ίδια παράδοση με ίδιο τίτλο διασώζονται και στην Ίμερα αναφερόμενη στην τελευταία μέρα του χειμώνα που συνέπεσε με τις τρεις τελευταίες μέρες του Μάρτη και τις τρεις πρώτες του Απρίλη. Σύμφωνα με αυτήν, η γριά ξεγελάστηκε από την πρόωρη καλοκαίρια «Επήεν σον παρχάρ» (ανέβηκε στους θερινούς βοσκότοπους) εκεί όμως την βρήκαν τα ποράνα̤ Τα πρόβατα της χάθηκαν και η ίδια «εσέβεν σον χαλκόν αφκά να χουλείται και εκάεν» (μπήκε δηλαδή κάτω από το καζάνι που ήταν στη φωτιά για να ζεσταθεί και κάηκε). Ότι ο Φεβρουάριος δεν είχε την παγερότητα του Γεναριάτικου χιονιού φαίνεται από την παροιμία της Κερασούντας: «Κουντούρου χ̌όνιν βούτερον» υπονοώντας ότι το χιόνι του Φεβρουαρίου μοιάζει σαν βούτυρο. Στην Ροδόπολη μάλιστα πίστευαν ότι τον μήνα αυτό η θερμότητα επτά φούρνων έμπαινε κάτω από την κρύα γη, οπότε και άρχισαν να λιώνουν τα χιόνια επάνω στη γη. Στην Ινέπολη πάλι λέγανε: «Φλεβάρη μου και αν φλίβεσαι (θλίβεσαι) καλοκαιρ’νός μυρίεις» δηλαδή όσο κακό καιρό κι αν κάνει Φεβρουάριος πάλι καλοκαιρινός μυρίζει. Όταν έφτανε το τέλος του Φεβρουαρίου οι Έλληνες του Πόντου παρατηρώντας τη φύση και κυρίως στα βουνά που ήταν πολύ δεμένα εκτός των άλλων και με την οικονομική ζωή εκεί έλεγαν: Εδέβεν πλάν’ ο Κούντουρον τη Μάρτ΄ τ’ ωτία φάνθαν, τα χ̌όνα̤ όλα̤ ΄’λυγάνε κι ας σα ραχ̌ία ‘χάθην» δηλαδή αναχώρησε, έφυγε ο Φεβρουάριος, φάνηκαν τα αυτιά του Μάρτη, τα χιόνια όλα έλιωσαν και χάθηκαν απ’ τα βουνά. Ο κ Αντώνιος Παπαδόπουλος στο έργο του «Σύμμεικτα Ροδοπόλεως Πόντου - Δοξασίαι περί των μηνών» της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών (Αρχείον Πόντου Τόμος 26ος - Αθήνα 1964), αναφέρει σχετικώς για τον Φεβρουάριο (Κούντουρο): Κατά τον μήνα αυτόν επίστευον ότι επτά φούρνων θερμότης εισέδυσεν εις την κρύαν γήν και ήρχιζον να λιώνουν τα χιόνια εις το επάνω μέρος. Πολλάκις έλεγον τον Φεβρουάριον (Κούτσουρον) διότι έχει 28 – 29 ημέρες  Σύμμεικτα Ροδοπόλεως (Ματσούκας) Πόντου - Δοξασίες περί των μηνών 

Εορτές Φεβρουαρίου
Την 1η του μηνός εορτάζεται η μνήμη του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Τρύφωνος, (218-249) από την Απάμεια της Βιθυνίας του αρχαίου Πόντου. Μαρτύρησε επι Δεκίου το 249 μ.Χ. Είναι ο άγιος των σπαρτών και προστάτης από τις καταστροφές και τις θεομηνίες. Ο Άγιος Τρύφων ήταν φτωχός και έβοσκε χήνες, θεωρούμενος ως προστάτης των σπαρτών της γης και φύλακας των αμπελιών. Υπέστη μαρτυρικό θάνατο την εποχή του Δεκίου το 249 μ.Χ. Λίγο προτού μαρτυρήσει λέγεται ότι υπαγόρευσε σε ένα στρατιώτη που τον φρουρούσε και πίστεψε στο Χριστό να γράψει τα εξής. «Ορκίζω υμάς θηρία της γης και του μεγάλου Ονόματος του επί της πέτρας επιγραφέντος εξέλθετε εκ του τόπου του περιορισμού του Θεού και υπάγεται εις ανύδρους και ξηρούς τόπους και μη αδικήσετε μήτε την χώρα μήτε την άμπελον μήτε τον κήπον, μήτε παν δέντρον καρπινόν τε και άκαρπον ή φύλλον λάχανων αδικήσειτε ει δε παρακούσητε μου και παραβείτε τον όρκο ω θηρία της γης ουκ έχεται προς εμέ τον ταπεινόν και ελάχιστων Τρύφωνα, αλλά προς τον ερχόμενον κρίναι ζώντας και νεκρούς». Στο Σταυρίν τιμούσαν τον Άγιο Τρύφωνα για να προστατεύσει τα σπαρτά από τις καταστροφές και τις θεομηνίες και να μην σαπίσουν οι ρίζες των δέντρων. Και στα Κοτύωρα την 1η Φεβρουαρίου γινόταν ειδικός Αγιασμός στην εκκλησία για το θέμα αυτό. Όλοι τότε παίρνοντας λίγο αγιασμό ράντιζαν τα σπίτια και τους κήπους τους για να μην πέσει ακρίδα και να μην σκουληκιάσουν οι ρίζες των δέντρων και των φυτών. Στη Ρόδοπολη την ημέρα αυτή την έλεγαν ημέρα του «Σκωλεκού» και έκαναν αγιασμό στα χωράφια. Υπάρχει μάλιστα και ουσιαστικό ο Σκωλεκέας που παράγεται από το σσκωλήκιον, και αυτό απο το αρχαίο ουσιαστικό σκώληξ, δηλαδή σκουλήκι οποιασδήποτε μορφής που γεννιέται παντού. Στο χωριό Ανδρεάντων της Αμισού για τη σοβαρή εργασία της σποράς οι Ρωμιοί του Πόντου θεωρούσαν απαραίτητη την αίτηση βοήθειας από τα Θεία. Έτσι πριν ακόμη ο οικοδεσπότης προβεί στη σπορά των καρπών πήγαινε την ημέρα αυτή στην εκκλησία έχοντας μαζί του μέσα σε ένα μακρύ σακούλι με διάφορους σπόρους. «Αες-Τρύφως έν’ για τα σπορικά. Τ’ Αε-Τρυφωνί’ την ημέρα κάθε νοικοκύρτς έβαλ’νεν απές σ’ έναν σακούλ’ τσ̌εσ̌ίτα̤ κι έπαιρ’νεν κι επέν’νεν τα σην εγκλεσίαν». Εκεί ο παπάς έκανε αγιασμό και διάβαζε μια ευχή για να ευλογήσει το σπόρο. «Κύριε ο Θεός ημών εκ της αχράντου και παμπλούτου παλάμη σου….. και ζωοποιώ σου πνεύματι». Εκτός από την ημέρα αυτή την 1η Φεβρουαρίου ευλογία σπερμάτων γινόταν και στις 14 του Σεπτέμβρη. Τα σπέρματα που είχαν ευλογηθεί με αυτόν τον τρόπο, δηλαδή τα κοκκία, τα κοτόσ̌α̤, ή τιτινί σπόρα̤ τα ανακάτευαν μαζί με τα άλλα που είχαν προετοιμάσει και όλα μαζί τα χρησιμοποιούσαν για τη σπορά. Άγιος Μεγαλομάρτυς Τρύφωνας - Έθιμα & δοξασίες στον Πόντο.

Την 2α του μηνός Φεβρουαρίου τιμάται η μεγάλη εορτή της Υπαπαντής του Σωτήρος Χριστού καθώς η μνήμη του Αγίου Βλασίου του Βουκόλου, από το Δεβελί Καισαρείας του αρχαίου Πόντου, ο οποίος μαρτύρησε το 54 μ.Χ. Ο εορτασμός της Υπαπαντής του Σωτήρος Χριστού στον Πόντο Της Υπαπαντής του Σωτήρος Χριστού στις 2 Φεβρουαρίου Την ημέρα αυτή έλεγαν το χαρακτηριστικό δίστιχο με τουρκική ομοιοκαταληξία: «Υπαπαντή Υπαπαντή ή Παπαντή Παπαντή, Γιορτουλάρ καπαντή» δηλαδή, ήρθε η Υπαπαντή και έκλεισαν οι γιορτές. Με την Υπαπαντή του Σωτήρος Χριστού ολοκληρώνεται ο μεγάλος κύκλος των εορτών του Δωδεκαημέρου). Έτσι αισθάνονταν κάποιο ξαλάφρωμα από την συρροή των εορτών που πέρασαν. Με μεγάλη ευλάβεια γιόρταζαν και την ημέρα της Υπαπαντής «το σαράντισμα της Παναγίας» όταν ο Γέρο-Συμεών πήρε στα χέρια του το βρέφος Χριστό και είπε: «Νυν απολύεις τον δούλον σου, Δέσποτα, κατά το ρήμα σου εν ειρήνη, ότι είδον οι οφθαλμοί μου το σωτήριόν σου, ο ητοίμασας κατά πρόσωπον πάντων των λαών, φως εις αποκάλυψιν εθνών και δόξαν λαού σου Ισραήλ» Στο χωριό Σταυρίν έλεγαν «Τη Παπαντής» και τηρούσαν την ημέρα αυτή αυστηρά αργία. Πίστευαν μάλιστα ότι όταν κάποιος δούλευε αυτή την ημέρα θα υπέφερε αργότερα, διότι δεν θα τον άφηνε ποτέ η ψώρα, ούτε η ανέχεια. «Ναϊλλοί εκείνον π’ έκαμεν τα δύο τη Κοντούρ’ τη Παναγίας, μήτε η τζέπρ’ άφην’ α̤τον, ανεχ̌ετία» Την ημέρα αυτή στον Πόντο τη θεωρούσαν σπουδαία σαν ένα σταθμό για τις τελευταίες προνηστειακές χαρές και γλέντια γι’ αυτό και λέγανε: «Υπαπαντή - Υπαπαντή σ’ έξεργους εμπαίν’ κλειδίν» δηλαδή Υπαπαντή, Υπαπαντή στις αργίες μπαίνει κλειδί. Στην Τραπεζούντα μάλιστα με τουρκική ομοιοκαταληξία έλεγαν το εξής δίστιχο «Υπαπαντή - Υπαπαντή γιορντιλάρ καπαντή» δηλαδή ήρθε η Υπαπαντή και έκλεισαν οι γιορτές. Ο Δικέφαλος αετός του Ιερού Ναού της Υπαπαντής του Σωτήρος στα Κοτύωρα του Πόντου. Τη γιορτινή αυτή ημέρα περίμενε και ο νέος που θα συναντούσε στην εκκλησία τη νέα που θα αγαπούσε και γι’ αυτό τραγουδούσε: «Οπέρτς σα δύο τη Κουντούρ’ αφκά σην Πανα(γ)ίαν, ατότ’ εγώ εγνώρτσα σε κι επήκαμε φιλίαν». Όταν μάλιστα θέλανε να πειράξουν κάποιον που ρωτούσε για μία απορία του ενώ συγχρόνως έδινε και τη λύση του έκαναν ειρωνικά την εξής ερώτηση: «Τα δυο τη Κουντούρ’ τη Πανα(γ)ίας πότε έν’;» δηλαδή η 2 Φεβρουαρίου της Παναγίας πότε είναι; Στη Ροδόπολη (Ματσούκας) στις 2 του Φεβρουαρίου οι κάτοικοι μασούσαν και έτρωγαν όλη την ημέρα γιατί πίστευαν ότι όποιος πεινάει την ημέρα αυτή θα πεινάει όλο το χρόνο: «N’αηλλοί εκείνον που πεινά τα δυο τη Κουντούρ’». Και στα Κοτύωρα υπήρχαν τα ίδια έθιμα και οι ίδιες εκφράσεις για την ημέρα αυτή με μικρές παραλλαγές, όπως φαίνεται από το ακόλουθο δίστιχο: «N’ αηλλοί εκείνον π’ έκαμε σα δυο τη Κουντούρ’, μηδέ η τσέπρα̤ λείπ’ ατον μηδέ η ανεχ̌ιτία». Χαρακτηριστική μάλιστα είναι οι εξής στίχοι:
«Σ’ Υπαπαντής την μαχαλάν είν’ έμορφα κορτσόπα,
ο είνας έτον έμορφος, εγέλανεν βαρέα
η άλλ’ έτον κι άλλ’ έμορφος κι’ έτον κοντογουλία,
κι άλλε έτον χ̌ιλέμορφος κι’ έτον σουμαδεμέντσα»
(λεξιλόγιο: μαχαλά = γειτονιά / κοντογουλία = με κοντό λαιμό / σουμαδεμέντσα = αρραβωνιασμένη).
Την ημέρα αυτή γιόρταζε και ο μητροπολιτικός ναός της πόλης η Υπαπαντή και γινόταν μονοκκλησιά. Από την παραμονή συγκεντρώνονταν οι χωριανοί από τα γύρω χωριά ακόμη και τούρκοι, φέρνοντας και τους αρρώστους τους, επιληπτικούς, σεληνιασμένους, παράλυτους, ανήμπορους μικρά παιδιά μαραγκιασμένα και γενικά αρρώστους κάθε κατηγορίας με τα αφιερώματα και τις δωρεές τους για την εκκλησία. Όλοι αυτοί για να θεραπευθούν λούζοντας στα αγιάσματα που ήταν στη νότια πλευρά της εκκλησίας. Την παραμονή γινόταν ολονυκτία και το πρωί, μετά την απόλυση της εκκλησίας, οι επίτροποι και οι χωριανοί παρέθεταν γεύμα στους προσκυνητές. Την εκκλησία της Υπαπαντής την αποκαλούσαν «τη Παναγίας η Εγκλεσία», ενώ για τη συνοικία λέγανε πως είναι «τη Παναγίας η Μαχαλά». Την ημέρα αυτή γιόρταζαν οι Παναγιώτηδες σε αντίθεση με τις Μαρίες, τις Δέσποινες και Παναγιώτες που είχαν τη γιορτή τους (το μενήνικον ατουν) στις 15 Αυγούστου. Η χάρη της Παναγίας Υπαπαντής ήταν μεγάλη και θαυματουργή αφού αναφέρεται πως εθεράπευσε και τούρκου κόρη γι’ αυτό και οι τούρκοι σέβονταν την Παναγία και την έλεγαν Μεριάμ-ανα, δηλαδή Μητέρα Μαριάμ. 
Στις 2 Φεβρουαρίου η εκκλησία μας τιμά μεταξύ άλλων αγίων και την ιερά μνήμη του Αγίου Ιορδάνη του Τραπεζουντίου. Κατά το έτος αχν΄ έτος του 1650 εμαρτύρησεν ο Άγιος Ιορδάνης. Το μαρτύριον τούτο συνέγραψε Ιωάννης ο Καρυοφύλλης ο Μέγας Λογοθέτης της Μεγάλης Εκκλησίας αλλά και Μελέτιος ο Συρίγου, εν άλλοις δε γράφεται, ότι ο άγιος εμαρτύρησεν εν των άχνα΄ έτει. (μετάφραση εκ του πρωτοτύπου από τον Μέγα Συναξαριστή του εν Αγίοις Πατρός ημών Νικοδήμου του Αγιορείτου: Βασίλειος Β. Πολατίδης)
Αυτός ο ευλογημένος (εννοεί τον Άγιο Ιορδάνη), ήταν από την Τραπεζούντα και κατείχε την τέχνη του καζαντζή (προέρχεται από την τουρκική λέξη kazançi = χαλκουργός, λεβητοποιός, κατασκευαστής καζανιών). Ήταν παντρεμένος στον Γαλατά της Κωνσταντινούπολης και ήταν σαράντα ετών. Μια ημέρα κατά την εορτή των Εισοδίων της Παναγίας, διασκέδαζε μαζί με μια παρέα συμπατριωτών και συναδέλφων τους καζαντζήδων αγαρηνών, παίζοντας ένα παιχνίδι στο εργαστήρι του στην περιοχή Σουλτάν Μπαγιαζήτη. Ένας από την παρέα, με διάθεση χλεύης είπε στα ελληνικά: «Άγιε Νικόλα ψωριάρη, βοήθησε με να νικήσω». Ο Ιορδάνης απάντησε με την ίδια διάθεση χλευάζοντας ομοίως τον προφήτη τους και τότε η παρέα χάλασε κι όλοι αναχώρησαν για τα κονάκια τους. Ένας από αυτούς γρήγορα-γρήγορα πήγε κι εξέδωσε ένα φετουφάν (τουρκικό διάταγμα) ότι, όποιος βρίσει τον προφήτη τους, πρέπει να θανατώνεται. Καθώς το έμαθε αυτό ο Ιορδάνης πήγε και κρύφτηκε στο σπίτι ενός μεγάλου τούρκου αγαρηνού (προύχοντα). Οι τούρκοι τότε έβγαλαν κι άλλο φετουφάν που έλεγε ότι, όποιος τούρκος κρύψει βλάσφημο χριστιανό που καταφέρεται κατά του προφήτη, τότε κι αυτός λογίζεται ως Ρωμαίος (Ρωμιός- Έλληνας). Με τα πολλά, με προσταγή του βεζίρη έπιασαν τον Ιορδάνη και τον παρουσίασαν μπροστά του μαρτυρώντας εναντίον του ότι έβρισε τον προφήτη τους. Ο βεζίρης πήρε το λόγο και είπε στον Ιορδάνη : « Άνθρωπε, κατά την μαρτυρία όλων αυτών, πρόκειται να σου κόψουμε το κεφάλι. Πρέπει να γίνεις τούρκος κι εγώ θα σε τιμήσω με μεγάλες τιμές (αυτό το είπε ο βεζίρης στον Ιορδάνη καθώς τον γνώριζε καλά από πρώτα). Ο βεζίρης πρόσταξε τον έπαρχο να τον πάει στο εργαστήριο του, καθώς αυτό ζήτησε ο Ιορδάνης ως χάρη, κι ύστερα να τον αποκεφαλίσουν. Πηγαίνοντας στο εργαστήριο του ο Ιορδάνης, ενημέρωσε τους συντρόφους-συναδέλφους του για τις εκκρεμότητες του εργαστηρίου, έλαβε κι έδωσε συγχώρεση σε όλους τους χριστιανούς. Παράγγειλε να δώσουν από τα πράγματα του στη Εκκλησία, στα Μοναστήρια αλλά και στα ορφανά για να συγχωρεθεί η ψυχή του. Μετά από όλα αυτά τον πήραν για να τον αποκεφαλίσουν σύμφωνα με τη διαταγή του βεζίρη. Στο δρόμο που πήγαιναν, ο Ιορδάνης έτρεχε χαρούμενος σαν το διψασμένο ελάφι που τρέχει στις πηγές του νερού για να ξεδιψάσει. Ευχαριστούσε τον Θεό που τον αξίωνε να μαρτυρήσει και έπαιρνε συγχώρεση από μικρούς και μεγάλους που συναντούσε στο δρόμο του μαρτυρίου. Ήταν θαύμα να τον βλέπει κανείς χωρίς φόβο, χωρίς δειλία, χωρίς να έχει αλλάξει η όψη του, αλλά περπατώντας χαρούμενο. Όταν έφτασαν στον τόπο που ονομάζεται Κουτζούκ καραμάνι εκεί τον γονάτισε ο τζελάτης (βασανιστής-δήμιος) για να τον αποκεφαλίσει και ιδού φτάνει εκείνη την ώρα ένας τζαούσης (τζαούσης ή τσαούσης: υπαξιωματικός του οθωμανικού στρατού) του βεζύρη και είπε μυστικά στον Ιορδάνη, ταύτα σου μηνύει ο βεζίρης: «Λυπήσου τη ζωή σου και πες μόνο ένα λόγο φανερά ότι τουρκεύεις και μετά πήγαινε όπου θέλεις και ζήσε χριστιανικά». Ο δε μάρτυς Ιορδάνης αποκρίθηκε: «Ευχαριστώ τον βεζίρη, αλλά αυτό δεν θέλω να το κάνω ποτέ». Έγειρε το κεφάλι του στη συνέχεια ο μακάριος Ιορδάνης κι ο τζελάτης του απέτεμε την αγία του κεφαλή. Τη νύχτα οι συγγενείς και φίλοι του, χρημάτισαν-δωροδόκησαν τον έπαρχο για να πάρουν το λείψανο του Ιορδάνη και να το ενταφιάσουν με ευλάβεια και τιμή στον τόπο που ονομαζόταν Μπέγιογλου, εις δόξαν πατρός, Υιού και Αγίου Πνεύματος. Αμήν   Άγιος Μάρτυς Ιορδάνης ο Τραπεζούντιος
Απολυτίκιον Ήχος Γ’ (Ευφραινέσθω τα ουράνια)
Ευφρανθώμεν, ω φιλέορτοι, εύοσμον άνθος γάρ εξήνθησεν,
ο τας ψυχάς ημών πάντων ευφροσύνης και χαράς,
ειρήνης τε επλήρωσε και ελπίδι κατεκόσμησεν.
Επόθησεν τον Χριστόν και ήνεγκεν Αυτώ
φλεγομένην πίστει καρδίαν καθαράν
Ιορδάνης ο πρέσβυς ημών προς Κύριον.
Μεγαλυνάριον
Χριστόν ωμολόγησας ευθαρσώς, μαρτυρίου τρίβον,
συ εβάδισας καρτερώς και ισχυρός προστάτης,
εγένου τοις αιτούσι, σην σκέπην Ιορδάνη, και σην βοήθειαν.

Την 3η Φεβρουαρίου του Αγίου Μάρτυρος Βλασίου του Βουκόλου. Την ημέρα αυτή εορτάζεται η μνήμη του μάρτυρος Βλασίου του Βουκόλου από το Δεβελί της Καισαρείας του Αρχαίου Πόντου, ο οποίος μαρτύρησε τό 54 μ.Χ. Οι κάτοικοι της Καισάρειας και οι γύρω Ρωμιοί του Πόντου κάθε χρόνο τη μέρα της γιορτής του πήγαιναν στο ναό του και πίσω από το ιερό πάνω σε μια πέτρα έσπαγαν ένα σταμνί με γάλα. Την ημέρα αυτή εορτάζεται και η μνήμη του Αγίου Συμεών του Γέροντα Ιουδαίου που δέχτηκε στο ναό στις αγκάλες του τον μικρό Χριστό. Στα Κοτύωρα τη μέρα αυτή πίστευαν ότι οι έγκυες γυναίκες και οι άνδρες τους δεν έπρεπε να δουλέψουν γιατί τα παιδιά που θα γεννούσαν θα ήταν σημαδεμένα ή θα πέθαιναν. Σχετικές μάλιστα είναι οι δυο παραδόσεις αναφερόμενες στην τιμωρία που επιβάλλει ο Άγιος Συμεών στην περίπτωση αυτή. Η μία είναι: «Τη Καπακάρ’ ο Συμιώντς και τη δεντρί το κόψιμον» και η άλλη «Τη Σκοτείν’ η Ρουδάμα και τη ξυλί το κόψιμον» σε αφήγηση της Μέλπως Ευθυμιάδη. Στην πρώτη παράδοση αναφέρεται πως ήταν μήνας Φεβρουάριος και έκανε φοβερό κρύο «Το χ̌όν’ σο γόνατον. Εφύσανεν κι έρουζαν τα πατούλα̤ (νιφάδες) σούχα-σούχα (πυκνά-πυκνά) και σταυρωτά». Τη Καπακάρ’ ο Συμιώντς σηκώθηκε πρωί πρωί ανήμερα της γιορτής του και μόλις είδε ότι δεν είχαν ξύλα πήρε το Αξινάρι του να κόψει ένα δέντρο που ήταν στην αυλή. Η γυναίκα του μόλις τον είδε τον εξόρκισε να σταματήσει αυτή τη δουλειά γιατί όχι μόνο ήταν έγκυος, αλλά και αυτός είχε τη γιορτή του. Αυτός της απάντησε: Ναι ζαγκοτήρα ντο χαπάρ’ και ντο δουλείαν έχ̌ ο Α-Συμιώντς με την παλτάν. Αφ΄ς την γραιαδίων τα κεβεζελίκια! (άφησε τις φλυαρίες που κάνουν οι γριές). Η γυναίκα του επέμενε κλαίγοντας: «Νέπρε εσύ θρησκείαν ‘κ̌’ έεις; Γιάμ’ ΄κ̌’ έκ’σες για τ’ άγιονος τα θάματα;». Εκείνος συνέχισε: «τα λόγια σου χάνεις» «κωφόν καμπάναν κι αν λαλείς, ζαντόν και αν δα̤ρμενεύεις». Το αποτέλεσμα; Η γυναίκα του όταν γέννησε έκανε ένα όμορφο κοριτσάκι το οποίο όμως ήταν σημαδεμένος στα δάχτυλά του. Άγιος Μάρτυρας Βλάσιος ο Βουκόλος & o Δίκαιος Συμεών ο Θεοδόχος στον Πόντο. Στην άλλη παράδοση γίνεται λόγος για μια ανδρογυναίκα τη Ρουδάμα η οποία την ημέρα του Αγίου Συμεών σηκώθηκε να κόψει ξύλα. Η πεθερά της όμως στην εμάλωσε άγρια και της υπενθύμισε πως ήταν η γιορτή του Αγίου Συμεών και οτιδήποτε κάνουν οι άνθρωποι «ο Θεόν γραμμένα έχ̌’ α̤τά σο Βαγγέλο̤ν και σο Βαγγέλο̤ν πα να μη είναι, οι άγιοι έγραψαν ατα σα χαρτία. Τ’ Α-Συμιωνί ση βαρα̤σμέντσας (στης εγκύου) τ’ οσπίτ’ κάρφωμαν, κόψιμον, ράψιμον, ‘κ̌ι ίνεται (δεν γίνεται). Α-Συμιώντς σημειών’ ατα! Εσύ ας σον λόγον ΄κ̌ι παίρ’τς;» Και μονολογώντας θυμήθηκε τον άντρα της που έλεγε για την κακοκέφαλη νεολαία που θα χρεοκοπούσε, θα βούλιαζε τον κόσμο: «Αβούτα τα νεολαίας θα πατουρεύ’νε τον κόσμον». Αλλά η νύφη της γέλασε και απαντώντας πως ακόμη δεν ξημέρωσε αναρωτήθηκε μήπως ο άγιος Συμεών είχε πει να ψοφήσουν από το κρύο και συνέχισε: «Φαίνεται πως στο χωριό του δεν γινόταν χειμώνας». Εοστί ο Α-Συμιώντς λέει: «ψοφέστεν ας σον κρύον; Ημπορεί. Φαίνεται σο χωρίον ατ’ χειμωγκός ‘κ̌’ ίν’τουν!». Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Σε πέντε μήνες γέννησε ένα αγοράκι, αλλά με ανοιχτό έντερο, οι γιατροί δεν μπόρεσαν να το θεραπεύσουν και σε τρεις μέρες πέθανε. Η γριά πνιγμένη στα δάκρυα έλεγε και ξανάλεγε: «Ναι γιαβρούμ εγώ ‘κ̌’ έλεγ σ’ α; Ο Α-Συμιώντς σημειών’». Αλλά σύμφωνα με μια άλλη παράδοση ο Άγιος Συμεών σημάδεψε το παιδί της εγκύου της Μεγάλας, η οποία πήρε να καθαρίσει ψάρι καλκάνι βρίζοντας τους τούρκους που έχουν όλα τα καλά και τρώνε το καλύτερο ψάρι το καλκάνι. Ανάθεμα σε τουρκία ντο τυχερόν έτον, ούλα̤ εποίκεν και ξάν’ ατόρα ασ’ όλον το καλλίον το οψάρ’, το χαλχάν’ οι τούρκ’ τρών’ ατο». Αφού καθάρισε το ψάρι πήρε να ετοιμάσει και τα πράσα για να ετοιμάσει το φαγητό. Όταν την είδε η πεθερά της έντρομη της φώναξε: «Οσήμερον τ΄Α-Συμιωνί έν’ κι εσύ έμποδος (έγκυος). Θ’ε μ’ αμαρτία να μη γράψ΄ς α, Α-Συμιών μη χολά̤σ̌κεται! Κι εποίν’νεν τον σταυρόν ατ΄ς. Τότε η νύφη της αναπήδησε, πήρε τρια φασόλια και τα φύτεψε στην άκρη κάτω από τον νεροχύτη κι έκαμε το σταυρό της και είπε: «Θέ μ’ Α-Συμιών -ι-μ’, ήντα̤ν θα έρται, σα κρυφά θε να έρται». Το αποτέλεσμα να λελεύω σας σα τρία μήνας απάν’ εγεννέθεν το παιδίν βαρύν σοϊλούν. Αλλομίαν τερούν, ντο τερείς! Σον κώλον αθε απάν’ τρία χαρακέας, άμον μαχ̌αιρέας». Και στη Ροδόπολη οι έγκυες γυναίκες δεν έκλωθαν και δεν έραβαν για να μην γεννήσουν παιδί σημαδεμένο. Αλλά και οι πρόσφυγες της πρώτης γενιάς τηρούσαν αργία την ημέρα αυτή πιστεύοντας ότι αν εργαστούν την ημέρα της εορτής όσες είναι οι έγκυες θα γεννήσουν παιδί σημαδεμένο.

Τη 10η Φεβρουαρίου του Οσίου Ζήνωνος και του Αγίου Ιερομάρτυρος Χαραλάμπη (Χαραλάμπους). Στις 10 Φεβρουαρίου τιμάται η μνήμη του Οσίου Πατρός Ζήνωνος του Γραμματοκομιστού (345-395) από τον Πόντο, ο οποίος υπήρξε αρχιγραμματέας του αυτοκράτορα Ουάλη. Υπάρχουν μάλιστα είκοσι άγιοι με το ίδιο όνομα στην εκκλησία μας ως ομολογητές και μάρτυρες. Ο Δ. Σ. Λουκάτος αναφέρει ότι τα τελευταία χρόνια είχε καθιερωθεί να εορτάζεται στις 10 Φεβρουαρίου από τους ταχυδρομικούς ο Άγιος Ζήνωνας. Ξαφνικά όμως το 1983 απαγορεύτηκε ο εορτασμός και έτσι οι ταχυδρομικοί μας έχασαν μια παραδοσιακή αργία που την αντικαθιστούσαν με απεργία. Την ημέρα αυτή στον Πόντο με μεγάλο σεβασμό λατρευόταν και ο Άγιος Χαράλαμπος, που θεωρείται προστάτης και θεραπευτής από λοιμικές αρρώστιες. Στην Ινέπολη τον Άγιο Χαράλαμπο τον θεωρούσαν θαυματουργό και ιαματικό και έλεγαν γι αυτόν: «Εγώ σου στάβλου σου το βόδι γιατρός είμαι». Αε-Χαράλαμπον κι ο γουρζουλάς. Θρύλοι και παραμύθια του Πόντου. Ακόμη την ημέρα της γιορτής του Αγίου, όσοι πήγαιναν κόλλυβα στην εκκλησία δεν έβαζαν σε αυτά ούτε ζάχαρη ούτε κάτι άλλο. Τα κόλλυβα αυτά τα μοίραζαν και τα φύλαγαν αποξηραμένα με προσοχή και σε καιρό μεγάλης τρικυμίας έριχναν από αυτά στη θάλασσα και να γαληνέψει. Στο χωριό Ανδρεάντων της Αμισού στον Άγιο Χαράλαμπο αποδίδονταν και μαγευτικές ικανότητες, γι αυτό και έλεγαν: «Αϊ Χαράλαμπον εγλίτωνεν τοι βαρα̤σμέντσας» δηλαδή ο Άγιος Χαράλαμπος ελευθέρωνε τις έγκυες γυναίκες. Ο Άγιος Μάρτυρας Βλάσιος ο Βουκόλος & o Δίκαιος Συμεών ο Θεοδόχος στον Πόντο - Όσιος Ζήνων Γραμματοκομιστής & Άγιος Ιερομάρτυς Χαράλαμπος - Ήθη & δοξασίες στον Πόντο

Ιερομάρτυρας Βλάσιος, την 11η του μήνα. Με καταγωγή από τον Πόντο ο Ιερομάρτυς Βλάσιος ήταν γιατρός που θεράπευε δωρεάν τον κόσμο. Μαρτύρησε το 305 μ.Χ.  Ο Άγιος Βλάσιος καταγόμενος από τον Πόντο, σπούδασε γιατρός και θεράπευε δωρεάν τους αρρώστους. Εργάστηκε πολύ για την εξάπλωση του χριστιανισμού και το 305 μ.Χ. υπέστη μαρτυρικό θάνατο. Θεωρείται γιατρός των ζώων της υδρωπικίας και κάθε ασθένειας του λαιμού. Οι ρωμιοί του Πόντου τιμούσαν πολύ τον Αϊ Βλάση και υπήρχαν πολλές δοξασίες κατά τόπους για αυτόν. Στην περιοχή Τορούλ (Μεσοχαλδίου) του Αη-Βλάση την ημέρα δεν έκαναν καμία εργασία, αφού και το ψωμί ακόμη το έκοβαν από την παραμονή για να μην αναγκαστούν να πιάσουν μαχαίρι ανήμερα και τούτο διότι πίστευαν ότι αν και για λίγο έπιανα το μαχαίρι θα γεννούσαν ελαττωματικά παιδιά «Θ’ ευτάνε κουσουρλούϊα παιδία». Για να είναι μάλιστα ήσυχοι ότι δεν θα πάθουν τίποτα ούτε τα παιδιά ούτε τα ζώα τους, έπαιρναν μια φούχτα αλάτι το οποίο ανακάτευαν με κολοκυθόσπορους και το μείγμα αυτό το παράχωναν σε ένα λάκκο τον οποίο σκάβανε μακριά από το σπίτι. Οι σπόροι αυτοί φύτρωναν όπως ήταν επόμενο πολύ μπερδεμένα και σε περιορισμένο χώρο και έτσι, όπως πίστευαν, τραβούσαν πάνω τους το κακό που ίσως να χτυπούσε τα παιδιά. Κάθε εργασία τη μέρα της γιορτής πίστευαν ότι θα επέφερε τιμωρία τόσο στα παιδιά όσο και στα ζώα τους. Αν μάλιστα μια γυναίκα κρατούσε κόσκινο, τότε πίστευαν πως τα παιδιά της θα γίνονταν ζαρωτά, δηλαδή στρεβλά και επειδή την στρέβλωση τη θεωρούσαν πάντα σαν οργή του Αγίου Βλασίου γι’ αυτό και τον ονόμασαν Αε-Ζαρέας, δηλαδή Άγιος Στρεβλωτής από όπου προήλθε και η φράση: «Άμον τ’ Αε-Ζαρέα το φως» δηλαδή σαν το φως του Αγίου Βλασίου. Φράση που λέγανε για τους καχεκτικούς ανθρώπους. Στη Ματσούκα τον θεωρούσαν προστάτη κατά της βράσας δηλαδή της ευλογιάς, γι αυτό κάθε χρόνο έκαναν λειτουργίες και παρέθεταν κοινό τραπέζι σε όλους τους εκκλησιαζόμενους με χασ̌ούλ μαζί με μέλι και βούτυρο, ένα φαγητό από κομμένο σιτάρι σαν πιλάφι (κορκότο) γι’ αυτό και κάθε οικογένεια φύλαγε ξεχωριστά το μέλι που θα πρόσφερε την ημέρα αυτή προς τιμήν του Αγίου. Στην Χόψα̤ τιμούσαν εξαιρετικά τον Άγιο Βλάσιο αποκαλώντας τον και εδώ Αε-Ζαρέα και θεωρώντας τον προστάτη τόσο των εγκύων γυναικών και των βρεφών όσο και των ζώων. Αν δεν τιμούσαν τη μνήμη του, πίστευαν και εδώ ότι θα τους ζάρωνε, δηλαδή θα έκανε να γεννηθεί το βρέφος ζαρωτό, ελαττωματικό, κουλό, κότσο, φρενοβλαβές. Ακόμη και τα ζώα τους θα γεννούσαν τέρατα με δυο κεφάλια, ένα μάτι ή περισσότερα πόδια. Δεν τον τιμούσαν μόνο οι έγκυες και οι άντρες τους, αλλά και όλοι οι κάτοικοι γιατί αν δεν είχαν έγκυες γυναίκες είχαν πρόβατα και αγελάδες, τα οποία και πρόσεχαν, αφού η μνήμη του Αγίου συνέπιπτε με την εποχή που κυρίως γεννούν τα ζώα μικρά και μεγάλα. Μεγάλη ήταν η ντροπή αν αποκτούσαν ελλαττωματικό παιδί, ένα γεγονός που το θεωρούσαν θεία τιμωρία. Όσες φορές μάλιστα συνέβαινε να γεννηθεί κάποιο τέρας η μαμή με χίλιες δυο δικαιολογίες το σκότωνε και το εξαφάνιζε, παίρνοντας μεγάλη αμοιβή για να κρύψει το μυστικό. Για όλα λοιπόν αυτά οι χωρικοί τιμούσαν ευλαβικά τη μνήμη του Αγίου και απόφευγαν κάθε δουλειά τη μέρα αυτή για να προστατεύσει ο Άγιος τόσο τα παιδιά όσο και τα ζώα τους. Οι ίδιες σχεδόν προλήψεις υπήρχαν και στην Αμισό. Την ημέρα της γιορτής του Αγίου η έγκυος γυναίκα δεν έπιανε μαχαίρι ή ψαλίδι ούτε πήγαινε να πάρει νερό κι ούτε έκανε καμία άλλη δουλειά για να μη γεννηθεί το παιδί της επαρίστερο δηλαδή αριστερόχειρο, ανάποδο ή χόλο. Και στα Κοτύωρα όπως και σε άλλα μέρη του Πόντου, τον Άγιο Βλάσιο τον έλεγαν τα Αε-Ζαρέα και δεν επιτρεπόταν καμία δουλειά στις έγκυες και στους δικούς τους. Αν όμως κατά λάθος ή υποχρεωτικά έκανε κάποια καμία δουλειά έπρεπε να φυτέψει τρια φασόλια σε ένα οποιοδήποτε υγρό μέρος, συνήθως κάτω από το νεροχύτη, για να πάει εκεί το κακό. Διαφορετικά έλεγαν τον εξής εξορκισμό: «Ήντα̤ν κακόν θα έρται σην κωσσούν ή σα κατοπούλι͜α να κρούει» δηλαδή ότι κακό θα ‘ρθει να χτυπήσει στην κλώσσα ή στα γατάκια (ήταν η εποχή τους). Αν πάλι τύχαινε να γεννηθεί κανένα παιδί ελαττωματικό, έλεγαν: «Ντ’ εξέρτς τ΄Αε-Ζαρέα ντ’ εποίκεν και εγέντον το μωρόν ατ’ς αέτσ’» δηλαδή: Που ξέρεις τη μέρα του Αε-Ζαρέα τι έκανε και έγινε το παιδί της έτσι. Αλλά και στη Λιβερά και στη Χόψα̤ όταν χανόταν κανένα ζώο για να μην το φάει ο λύκος, έλεγαν το εξής γήτεμα με το οποίο πίστευαν ότι θα δενόταν το στόμα του λύκου για να μην μπορέσει να το ανοίξει και να φάει το ζώο:
«Αϊ Μάμ’ς κι Αη Βλά’ης κι οι δώδεκα Απόστολοι
είχαν χ̌ίλια πρόβατα και πεντακόσια αρνία
και στα ρακάνα̤ βόσ̌κιζαν και σα κοιλάδα μέναν.
Στην ράβδα̤ν επεκούμπισαν κι έπεσαν κι εκοίμεθαν
κι όντας εξύπνησαν είδαν έντερα τοσιλέντερα και στούδα̤ τσακωμένα
Έκραξαν και εκούϊξαν κι άγραν φωνής εξέγκαν
έκ’σεν ατο κι ο ποιητής αφέντης μας και είπεν:
Ποίος έν’ που έκραξεν κι εκούϊξεν κι άγρεν φωνήν εξέγκεν
Και τον κόσμον εγνέφιξεν και τα θερία έδιωξεν;
Και τα θερία να ν’ μακρά κι οι λύκ’ όλ’ δεμένοι».  Ο άγιος Ιερομάρτυς Βλάσιος εκ Πόντου (11 Φεβρουαρίου) Ήθη - Έθιμα & δοξασίες στον Πόντο
Πίστευαν δηλαδή τόσο στον Πόντο όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα ότι ο Άγιος Βλάσης προστατεύει ανθρώπους και ζώα από τους λύκους, τα τσακάλια και τα άγρια θηρία. Στο χωριό Ίμερα του Πόντου αναφέρεται ότι όταν έχαναν κανένα πρόβατο πήγαιναν στην ξακουστή γητεύτρια Βαρβάρα του Τσαγαλά για να δέσει το στόμα του λύκου ή της αρκούδας για να μην μπορέσει να φάει το ζώο. Όσο να το βρουν αυτή κρατώντας στα χέρια της ένα σουγιαδάκι το ανοιγόκλεινε πολλές φορές και έλεγε τον ακόλουθο εξορκισμό:
Αϊ Μάμ’ς κι Αη Βλά’ης κι οι δώδεκα Απόστολοι
‘χάν συρία, χάν’ πρόγατα και μύρια αγελάδα̤
Σην ράβδα̤ν επεκούμπισαν να παίρ’νε έναν ύπνον
Κι όνταν εξυπνονόεσαν εύραν έντερα και πίντερα και ζου εμπιπιδόνας
Δέβα έπαρ’ ασ’ σην Κυπρίαναν τρία τράς χρυσόν πρισ̌ίμ’ και τρία  κοντοράμμα̤
Δέσον τον πλατυπόδ’ τον άρκον και τον μονοπόδ’ τον λύκον
Ανοιχτόν αν έν’ το στόμαν ατ’ ανοιχτόν ν’ απομέν’
Κι ασπαλιγμένον αν έν’, ασπαλιγμένον ν’ απομέν’
Και ν’ απιδα̤βαίν εφτά ραχ̌ία και να πάει λύεται».
Λένε ότι έτσι κατόρθωνε να δένει το στόμα του λύκου ή της αρκούδας ώστε την άλλη μέρα ο τσοπάνος να βρει το ζώο του στην ίδια θέση. Ακόμη πίστευαν ότι γυρνούσε μόνο του το ίδιο βράδυ αργά τη νύχτα στο χωριό.

Του Αγίου Θεοδώρου Τήρωνος του Μεγαλομάρτυρος την 17η του μήνα. Μαρτύρησε το 361 επι Ιουλιανού. Τον τιμούσαν πολύ στον Πόντο μαζί με τον Άγιο Θεόδωρο τον Στρατηλάτη. Ο Θεόδωρος ονομαζόταν Τήρων επειδή ανήκε σαν κρυπτοχριστιανός αξιωματικός στο Τηρωνικό Τάγμα. Η Παρθένα Γαλανίδου γεννημένη το 1911 στον Πόντο παραδίδει την παρακάτω προσευχή στους Άγιους Θεόδωρους που τους πίστευαν ως άγιους της τύχης: «Άγιοι Θεόδωροι, καλοί και θαυματουργοί, εκεί που πάτε και τις τύχες συναντάτε, αν δείτε και τη δική μου να μου τη διπλοχαιρετάτε, αν κάθεται να σηκωθεί, κι αν σηκωθεί να τρέξει, να σχίσει όρη και βουνά, να' ρθει να με παντρέψει» Η Ιερά Μονή του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος της Αργυρουπόλεως (Χαλδίας) του Πόντου - Οι Άγιοι Θεόδωροι και η τιμή τους από τους Έλληνες στον Πόντο.  Ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων απο το χωρίον Χουμιάλα της Αμάσειας του Πόντου - Ο Άγιος Μεγαλομάρτυς Θεόδωρος ο Στρατηλάτης Ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων ήταν ένας κρυφοχριστιανός αξιωματικός του Τηρωνικού τάγματος. Όταν το 361 μ.Χ. την εποχή του Ιουλιανού έγινε διωγμός εναντίον των χριστιανών, ο Θεόδωρος ο Τήρων βοήθησε τους χριστιανούς με συνέπεια αργότερα να υποστεί μαρτυρικό θάνατο. Ο λαός τιμούσε την μνήμη του βράζοντας κόλλυβα και πηγαίνοντας τα στην εκκλησία το πρώτο Σάββατο της Σαρακοστής, οπότε και το δια των κολλύβων θαύμα του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Θεοδώρου του Τήρωνος που εορτάζουμε την ημέρα εκείνη. Παριστάνεται πάντοτε έφηβος και μαζί με τον Άγιο Θεόδωρο τον Στρατηλάτη που τιμάται στις 8 Φεβρουαρίου αποτελούσαν τη δυάδα «Άγιοι Θεόδωροι» οι οποίοι όπως γράφει και ο Δ. Σ. Λουκάτος με τα στρατιωτικά άλογα τους αποτελούσαν στην περίοδο της τουρκοκρατίας κάποια εθνική παρηγοριά για τον ελληνισμό του Πόντου. Στον Πόντο τους Αγίους Θεοδώρους τους θεωρούσαν θαυματουργούς και τους τιμούσαν ευλαβικά οι κάτοικοι πόλεων και χωριών, γι αυτό και το όνομα Θεόδωρος απαντάται συχνά στους Έλληνες του Πόντου. Επίσης τους Αγίους Θεοδώρους τους θεωρούσαν και προστάτες της τύχης, όπως ανέφερε μάλιστα και η αείμνηστη Παρθένα Γαλανίδου (μητέρα της κας Έλσας Γαλανίδου Μπαλφούσια) γεννημένη στον Πόντο το 1911, υπήρχε και σχετική προσευχή για τους Αγίους Θεοδώρους ως προστάτες των ανύπαντρων κοριτσιών των οποίων και άνοιγαν την τύχη. Η ευχή αυτή είναι η εξής:
«Άγιοι Θεόδωροι καλοί και θαυματουργοί,
εκεί που πάτε και τις τύχες συναντάτε
αν δείτε και τη δική μου να μην μου την διπλοχαιρετάτε
αν κάθεται να σηκωθεί, να σηκωθεί να τρέξει,
να σχίσει όρη και βουνά, να ‘ρθει να με παντρέψει».  Άγιος Μεγαλομάρτυς Θεόδωρος ο Τήρωνας - Ήθη και έθιμα στον Πόντο
Η λαϊκή μούσα του Πόντου διασώζει πολλά δίστιχα αναφερόμενα στην θεία επέμβαση των αγίων Θεοδώρων. Χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο όπου μαζί με τον Άγιο Θεόδωρο ο νέος επικαλείται και τον άλλο σπουδαίο και λατρευτό στους ρωμιούς του Πόντου, Άγιο Μεγαλομάρτυρα Γεώργιο: «Αέρ’ ιμ’ κι Άε Θόδωρε τοι δύς πα ποδεδίζω, πεκιάρτ’ς να λάσ̌κουμ’ έν’ καλόν, γιόκσαμ να γυναικίζω;» 

Ά και Β΄ εύρεση της Τιμίας κεφαλής (κάρας) του Αγίου Ενδόξου Προφήτου Προδρόμου την 24η του μήνα. Στο Σταυρίν τη γιορτή αυτή τη λέγανε «Τ’ Αεννί’ τη Κοτσοκεφάλονος» δηλαδή του Αγίου Ιωάννη που του κόψαν το κεφάλι. Τηρούσαν αργία σε αυτή τη γιορτή γιατί πίστευαν ότι από αυτή την ημέρα άρχιζαν να ανεβαίνουν προς την κορυφή οι χυμοί των δένδρων. Την ίδια ημέρα έβγαζαν και τις κυψέλες από τις κλειστούς χώρους σε υπόστεγα και άνοιγαν λίγο τις εισόδους για να παίρνουν αέρα τα έντομα που τα θεωρούσαν πολύ ευλογημένα. Στην Αμισό επίσης πίστευαν ότι αν στις 24 Φεβρουαρίου έπνεε νότιος άνεμος ο καιρός στη συνέχεια επί σαράντα ημέρες θα ήταν ξηρός. Αν όμως έπνεε ψυχρός άνεμος τότε ο καιρός θα ήταν βροχερός και χιονώδης. Στα Κοτύωρα την ημέρα αυτή που την έλεγαν «Τ’ Αε-Κοτσοκεφαλί’» πίστευαν πως ό,τι φυτέψει κανείς αυτή την ημέρα πιάνει και ευδοκιμεί. Όσοι λοιπόν είχαν κτήματα ή κήπους περίμεναν αυτή την ημέρα για να φυτέψουν τα δέντρα που ήθελαν. Επίσης τότε έκαναν και το μπόλιασμα των δέντρων «ασ̌λάεμαν» (τουρκική λέξη). Έτσι εγκατέλειπε το χειμώνα ο Φεβρουάριος: «Ο Κούντουρον, ο κούτσουρον και ο πασσαλοκάφτες», ο μήνας εκείνος που τον αποχαιρετούσαν με τη γλυκιά προσμονή της άνοιξης.  Η τιμή και λατρεία του Αγίου Ενδόξου Προφήτου Προδρόμου & Βαπτιστού Ιωάννη στον Πόντο Α & Β εύρεση της τιμίας κάρας του Αγίου Ενδόξου Προφήτου Προδρόμου Ήθη & έθιμα στον Πόντο. 

Πηγή για τα λαογραφικά των μηνών του έτους αποτελεί η ανεπανάληπτη εργασία της κυρίας Έλσας Γαλανίδου - Μπαλφούσια, έκδοση της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών του Αρχείου του Πόντου, (παράρτημα 19, Αθήνα 1999),  υπό τον τίτλο Ποντιακή Λαογραφία "Οι Τέσσερις Εποχές και οι μήνες τους". 

Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com 

Add comment