Σταυρίτες, Σεπτέμβριος. Ήθη και έθιμα των Ελλήνων στον Πόντο

Ο μήνας Σεπτέμβριος ήταν ο έβδομος μήνας στο Ρωμαϊκό ημερολόγιο και τούτο δηλώνει το όνομα του Septem δηλαδή επτά. Ο Ελληνικός λαός έχει δώσει στο Σεπτέμβριο και άλλα ονόματα λόγω της εορτής της παγκόσμιας ύψωσης του Τιμίου Σταυρού.

Παραθέτω ορισμένα: Σταυρίτης, Σταυριώτης, Τρυγητής, ή μήνας του Σταυρού, Σετέμπρης, Θεσέμπρης, Σταυριάτης, Αϊ-Νικήτας (15 Σεπτ.), Σποριάρης και τέλος Βεντεμάς που παράγεται από τη λέξη βενδέμα = τρύγος, συγκομιδή. Σταυρίτες, Σεπτέμβριος μήνας - Ήθη και έθιμα των Ελλήνων στον Πόντο. Ο μήνας αυτός είναι αντίστοιχος προς τον Βοηδρομιώνα του Αττικού ημερολογίου. Στο Πόντο ονομαζόταν Σταυρίτες στην Κερασούντα, Κοτύωρα, Σάντα, Τραπεζούντα και Χαλδία. Σταυρίτας, στην Κερασούντα, Κοτύωρα, Οινόη και Χαλδία. Σταυρενός ονομαζόταν τέλος στην Ινέπολη. Παράγωγη λέξη των παραπάνω ήταν το σταυροκοκκύμελον, δηλαδή το δαμάσκηνο που ωριμάζει τον Σεπτέμβριο. Με την ίδια λογική έχουμε και τη σταυροκρανέα, το σταυρολάχανο, το σταυράπιν, και το σταυράχαντον.. Στην Κερασούντα και την Οινόη ονόμαζαν σταυρίδιν και στα Κοτύωρα και την Τρίπολη σταυρίδ' ένα ψάρι παρόμοιο με το σκουμπρί το οποίο εικάζεται να έλκει το όνομά του από την εποχή αλιείας του, δηλαδή τον Σεπτέμβριο. Ο Σταυρίτες φέρ' τα νερά κι ο Καλαντάρτς τα χ̌όνι͡α. Ο Σταυρίτες ρούζ' τα φύλλα και ξεραίν' όλα τα ξύλα. Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στον Μέγα Συναξαριστή αναφέρει σχετικώς για το μήνα Σεπτέμβριο: « Ίνδικτον ημίν ευλόγει Νέου Χρόνου, Ώ και παλαιέ, και δι’ ανθρώπους νέε» (ήτοι σύ ώ Χριστέ). Πρέπει να γνωρίζουμε αδερφοί ότι η του Θεού αγία Εκκλησία εορτάζει σήμερον την Ινδικτίωνα, για τρία αίτια. Πρώτον, επειδή και αυτή είναι αρχή του χρόνου, δια τούτο και υπό των παλαιών Ρωμαίων πολλά ετιμάτο από των αρχαίων χρόνων. Ινδικτίων δε κατά την Ρωμαϊκήν ήτοι κατά τη Λατινική γλώσσα σημαίνει ορισμός. Δεύτερον, εορτάζει η Εκκλησία επειδή κατά τη σημερινή ημέρα επήγεν ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός μέσα στη συναγωγή των Ιουδαίων και εδόθη εις αυτόν το βιβλίο του Προφήτου Ησαϊα, καθώς γράφει ο Ευαγγελιστής Λουκάς (Λουκά δ’) το οποίο ανοίξας ο Κύριος, ω του θαύματος ευθύς εύρε τον τόπον εκείνον ήτοι την αρχή του εξηκοστού πρώτου κεφαλαίου του Ησαϊου, εις το οποίον είναι γραμμένα τα λόγια ταύτα: “Πνεῦμα κυρίου ἐπ’ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέν με εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς· ἀπέσταλκέν με ἰάσασθαι τοὺς συντετριμμένους τὴν καρδίαν· κηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν, καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, ἀποστεῖλαι τεθραυσμένους ἐν ἀφέσει, κυρύκαι ενιαυτόν Κυρίου δεκτόν”. Αφού δε ανέγνωσεν ο Κύριος τα περί αυτού λόγια ταύτα εσφάλισε το βιβλίον και το έδωκεν εις τον υπηρέτην, έπειτα καθίσας είπεν εις τον λαόν “ότι σήμερον ετελειώθησαν οι λόγοι της Προφητείας ταύτης εις τα ώτα υμών, όθεν ο λαός ταύτα ακούων εθαύμαζε δια τα χαριτωμένα λόγια, τα οποία εύγαινον εκ του στόματός του, ως τούτο γράφει ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Η δε τρίτη αιτία, δια την οποία η Εκκλησία του Χριστού κάμνει σήμερον ενθύμησιν της Ινδίκτου και εορτάζει την αρχήν του νέου χρόνου ήγουν, ίνα δια της υμνωδίας και ικεσίας την οποίαν προσφέρομεν εις τον Θεόν εν τη εορτή ταύτη, γένη ο Θεός ίλεως εις ημάς και ευλογήσει τον νέον χρόνον και χαρίσει τούτος εις ημάς ευτυχή και γεμάτον από όλα τα σωματικά αγαθά και ίνα φωτίσει τα διανοίας μας εις το να περάσωμεν όλον τον χρόνον καθαρώς και με αγαθήν συνείδησιν και εις το να ευαρεστήσωμεν τω θεώ με την φύλαξιν των εντολών του και ούτω τύχωμεν των εν Ουρανοίς αιωνίων αγαθών. Ο μήνας Σεπτέμβριος έχει ημέρας τριάκοντα. Η ημέρα έχει ώρας 12 και η νύξ ώρας 12. Το όνομα Σεπτέμβριος δηλώνει τον αριθμό 7 (έβδομος), και παράγεται απ’ το λατινικό Σέπτεμ. Η αρίθμηση του 7 ξεκινά απ’ το μήνα Μάρτιο κατά τον οποίο δημιούργησε ο Θεός τον κόσμο, διότι επτά μήνες συμποσούνται από του Μαρτίου ως του Σεπτεμβρίου, συναριθμούμενοι δηλονότι και αυτού του Σεπτεμβρίου. Ο κ. Αντώνιος Παπαδόπουλος στο έργο του «Σύμμεικτα Ροδοπόλεως Πόντου -Δοξασίαι περί των μηνών» της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών – Αρχείον Πόντου Τόμος 26ος - Αθήνα 1964, αναφέρει σχετικώς: Σεπτέμβριος – Σταυρίτες. Το μήνα αυτόν τον έλεγαν Σταυρίτεν από την εορτή του Τιμίου Σταυρού (Ύψωσις) και θεωρείτο ως η αρχή του χρόνου (αρχή της Ινδίκτου, η 1η Σεπτεμβρίου είναι η εκκλησιαστική πρωτοχρονιά). Συνηθιζόταν το ρητό : «Στάμαν Σταυρίταν είδα ‘σε, καλόν να έν’ ιδέας». Τον πρώτο άνθρωπο που θα συναντούσαν την 1η Σεπτεμβρίου, τον συγκρατούσαν μέσα στη μνήμη τους και εάν πήγαινε καλά η χρονιά, τον υποχρέωναν να ξαναεμφανιστεί μπροστά τους και τον επόμενο χρόνο. Αντίθετα, εάν η χρονιά τους εμφάνιζε αποτυχίες, τότε απέφευγαν το πρόσωπο αυτό. Κατά την 22α του μηνός αυτού γιόρταζαν την εορτή του Αγίου Φωκά.

Εορτές Σεπτεμβρίου
Την 1η του μήνα, Αρχή της Ινδίκτου, δηλαδή του εκκλησιαστικού έτους. Οι Έλληνες στον Πόντο κράτησαν την παράδοση αυτή της εκκλησίας και υπάρχουν πολλές διηγήσεις, δοξασίες και ιστορίες για τα εθιμοτυπικά των ημερών. Στο Σταυρίν και τη Ροδόπολη έλεγαν: "Στάμαν Σταυρίτα είδα 'σε, καλόν να έν' ιδέα σ'". Πρώτη Σεπτέμβρη σε είδα, είθε η εμφάνισή σου να 'ναι καλή. Οι δοξασίες είναι παρόμοιες με αρκετές που τηρούνταν την 1η Ιανουαρίου με την πρωτοχρονιά λόγω της 1ης Σεπτεμβρίου που είναι η εκκλησιαστική Πρωτοχρονιά - η αρχή της Ινδίκτου. Την 3η του μηνός Σεπτεμβρίου τιμάται η ιερά μνήμη του Αγίου Ιερομάρτυς Ανθίμου Επισκόπου Νικομηδείας του Πόντου Άγιος Ιερομάρτυς Άνθιμος Επίσκοπος Νικομηδείας (Το Μαρτύριο, επί Μαξιμιανού 288 μ.Χ.). Τη 8η του μήνα τα γενέθλια της Θεοτόκου. Οι θειότατοι Πατέρες της Εκκλησίας καθόρισαν να εορτάζεται πρώτα-πρώτα η Γέννηση της Θεοτόκου γιατί η Θεοτόκος είναι η αρχή της σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους. Η Γέννηση της Θεοτόκου αποτελεί την απαρχή των εορτών. Ήδη από τον 5ο αιώνα συγκαταλέγεται στις μεγάλες Θεομητορικές εορτές και εορταζόταν στις 8 Σεπτεμβρίου στα Ιεροσόλυμα, στο Ναό της Αγίας Άννης κοντά στην Προβατική Κολυμβήθρα, όπου κατά την παράδοση ευρισκόταν το σπίτι των Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης. Πρωταρχική δε πηγή όσων γνωρίζουμε για την εορτή είναι το Πρωτευαγγέλιο του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου. Τη 9η του αυτού μηνός, η μνήμη του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Σεβηριανού. Ο Άγιος Σεβηριανός μαρτύρησε στα χρόνια του βασιλιά Λικινίου. Καταγόταν από τη Σεβάστεια και τον διέκρινε θερμός ζήλος, με τον οποίο υπηρετούσε το Ευαγγέλιο. Χρησιμοποιούσε τα πλούτη του για τους φτωχούς και για τους φυλακισμένους χριστιανούς. Είχε φέρει πολλούς στη χριστιανική πίστη και αρκετούς είχε ενθαρρύνει να υποστούν καρτερικά και νικηφόρα το μαρτύριο. Όλα αυτά έκαναν τον αιμοβόρο ηγεμόνα Λυσία να καλέσει το Σεβηριανό στην Καισαρεία. Εκεί, αφού απέτυχε στην προσπάθεια του να κάμψει το φρόνημα του Αγίου, διέταξε να τον μαστιγώσουν με νεύρα βοδιού. Κατόπιν, ξέσχισαν τις σάρκες του με σιδερένια νύχια, έτσι ώστε το αίμα να τρέχει σαν χείμαρρος. Οι πόνοι ήταν αφόρητοι και οι πληγές μεγάλες και βαριές. Η υπομονή, όμως, του Σεβηριανού ήταν ισχυρότερη και αναφώνησε προς τον Κύριο θερμή προσευχή. Η ψυχή του έμεινε σταθερή και νικήτρια, το δε σώμα του έμεινε κρεμασμένο στο τείχος της Καισαρείας. Τη 14η του αυτού μηνός,  η Ύψωσις του Τιμίου Σταυρού. Όπως μας αναφέρει ο Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης: «Η μέρα της γιορτής αυτής σε πολλά μέρη αποτελεί χρονικό σταθμό στις τοπικές αγροτικές και ποιμενικές εργασίες και λαμβάνεται ως η αρχή ή το τέρμα για τις σχετικές συμβάσεις. Αλλά σταθμό αποτελούσε παλαιότερα και για τους ναυτικούς, οι οποίοι τότε σταματούσαν τα μακρινά ταξίδια με ιστιοφόρα, όπως συμβούλευε η παροιμία: "Του Σταυρού σταύρωνε και δένε". Στις εκκλησίες μοιράζεται τη μέρα αυτή βασιλικός, εκκλησιαστική συνήθεια που πηγάζει από την παράδοση ό,τι στο μέρος όπου βρέθηκε ο Τίμιος Σταυρός είχε φυτρώσει το αρωματικό αυτό φυτό, που για το λόγο αυτό λέγεται και σταυρολούλουδο... Με το βασιλικό από την εκκλησία και με αγιασμό της ημέρας ετοιμάζεται το νέο προζύμι για όλη τη χρονιά». Περί του χρονικού της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη, υπάρχουν πλούσιες πηγές και βιβλιογραφία. Η μεγαλύτερη γιορτή του μήνα Σεπτεμβρίου στον Πόντο ήταν η ύψωση του Τιμίου Σταυρού στις 14 του μήνα. Στον Πόντο τη θεωρούσαν το πιο σπουδαίο γεγονός από τη ζωή του Χριστού, μετά την εορτή της Ανάστασης και των Χριστουγέννων. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ο μήνας αυτός πήρε το όνομα του “Σταυρίτες” από την εορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού. Στα Κοτύωρα οι γριές σύμφωνα με την παράδοση για τη νεστεία (η νεστεία – τα νεστείας), άρχισαν να κρατούν τη νηστεία του Σταυρού από την 1η Σεπτεμβρίου έως τις 14 Σεπτεμβρίου. Ακόμη πίστευαν πως η γιορτή αυτή έχει την κακοκαιρία της και γι’ αυτό έλεγαν: «Τη Σταυρού η φουρτούνα». Την ημέρα της γιορτής οι πιστοί πήγαιναν στην εκκλησία λουλούδια και κυρίως βασιλικό για να διαβαστούν και να ευλογηθούν. Ο βασιλικός σύμφωνα με την παράδοση είναι το φυτό του Σταυρού, γιατί αυτός έδειξε στην Αγία Ελένη ποιος είναι ο αληθινός ανάμεσα στους άλλους (συνολικά τρείς Σταυρούς) όταν έψαχνε να βρει το Σταυρό του Χριστού. (Εννοεί τον Σταυρό του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και των δύο ληστών). Τα λουλούδια αυτά ή το βασιλικό οι πιστοί τα τοποθετούν στο εικονοστάσι σαν γιατρικό. Αυτά καίγανε στο θυμιατό όταν θέλανε να ξορκίσουν κάποιο κακό από το σπιτικό ή θύμιαζαν σταυρωτά κάποιον που πίστευαν ότι έχει πειραχτεί από κακό μάτι. Στην Ίμερα μάλιστα έλεγαν στα εγγόνια τους: «Έλα ρίζα μ’ να αποκαπνίζω ‘σε και θα γίνεσαι καλά». Τη συνήθεια αυτή τη μετέφεραν οι ξεριζωμένοι πατέρες μας και στη μητροπολιτική Ελλάδα. Η μητέρα μου παραδείγματος χάρη από την περιοχή του Μεσοχαλδίου με τα λουλούδια του Σταυρού, όπως και με εκείνα του Επιταφίου όταν έβλεπε ότι δεν είμαστε καλά από κάποια ανεξήγητη αιτία, μας αποκάπνιζε, καίγοντας δηλαδή αυτά τα λουλούδια μέσα στο θυμιατό και φέρνοντάς το τρείς φορές πάνω από το κεφάλι μας, ενώ συγχρόνως έλεγε και κάποια ευχή για να γίνουμε καλά. Στο Σταυρίν η ημέρα αυτή δεν ήταν μόνο θρησκευτική, αλλά και εθνική γιορτή και γιορταζόταν με αρκετή μεγαλοπρέπεια. Οι προετοιμασίες άρχιζαν την παραμονή, οπότε μάζευαν διάφορα τρόφιμα για τα φαγητά τη Σταυρού. Το βράδυ άναβαν φώτα και στα νεότερα χρόνια χρησιμοποιούσαν και βεγγαλικά που ήταν ορατά και από τις γύρω ενορίες και οικισμούς της περιοχής. Ο ναός ήταν φωταγωγημένος και ως το πρωί έκαναν λιτανείες και προσευχές. Οι χοροί και τα γλέντια συνεχίζονταν όλη τη νύχτα στις διάφορες συνοικίες ή στη Μονοβάντων. Το πρωί μετά την απόλυση της εκκλησίας, πρόσφεραν τα φαγητά που είχαν ετοιμάσει τη νύχτα. Την ίδια μέρα έκαναν και πλειστηριασμό για να πουλήσουν τα διάφορα τάματα που είχαν προσφέρει οι πιστοί. Μετά τον πανηγυρισμό όλοι οι Σταυριώτες που αποδημούσαν για να βρουν δουλειά αναχωρούσαν για την Τραπεζούντα ή τη Ρωσία. Υπάρχουν όμως και όμορφες ποντιακές παραδόσεις σχετικά με τον Τίμιο Σταυρό. Μια παράδοση μας διέσωσε ο μεγάλος μας θεατράνθρωπος Πόλης Χάιτας. Η παράδοση αυτή αιτιολογεί το γεγονός ότι ο παπάς (ιερέας) την ημέρα αυτή στις 14 Σεπτεμβρίου λέει 40 φορές το «Κύριε ελέησον» και γιατί τελικά βρέθηκε ο Τίμιος Σταυρός στη Ρωσία. Πρόκειται για την παράδοση με τίτλο: «Ο Τίμιος Σταυρόν» που έχει ως εξής: «Σα παλαι͜ά τα χρόνι͜α όνταν ευρεθέν ο Τίμιον Σταυρόν κι επήγαν να παίρ’ν α, εκείνο απέσ’ σην γην έτον να έβγαλ΄ναν α ΄κ̆΄επόρ’ναν». Την ώρα εκείνη ήρθε και ένας τσοπάνος και είδε ότι 40 άνθρωποι τραβούσαν το σκοινί και δεν μπορούσαν να το βγάλουν, καθώς παρατηρούσε ότι ο Σταυρός ήταν όσο το μισό ανθρώπινο μπόι και ότι δεν έβγαινε από τη γη, του φάνηκε τόσο παράξενο ώστε αναφώνησε: «Κύριε Ἐλέησον», οπότε ξαφνικά κουνήθηκε ο Σταυρός και άρχισαν να λένε συνέχεια και οι 40 το «Κύριε Ελέησον», ώσπου τον έβγαλαν. «Για τ’ ατό και ο ποπάς σα 14 τη Σταυρίτα του Τιμίου Σταυρού, σεράντα φοράς λέει σην εγκλεσίαν απέσ’ το “Κύριε Ελέησον”». Βεβαίως αυτή είναι μια λαϊκή παράδοση η οποία δεν ανταποκρίνεται στην ιστορική αλήθεια καθώς είναι γνωστό ότι ο Τίμιος Σταυρός του Κυρίου μας Ιησού Χριστού βρέθηκε κατά θαυμαστό τρόπο από την Αγία Ελένη (μητέρα του Αυτοκράτορα Μεγάλου Κωνσταντίνου) κοντά στο σημείο της Αποκαθήλωσης στα Ιεροσόλυμα. Ο Τίμιος Σταυρός στην περίοδο της ρωμαιοκρατίας αλλά και της τουρκοκρατίας βρισκόταν στην Πόλη (Κωνσταντινούπολη). Πέρασαν τα χρόνια και κάποτε ο αυτοκράτορας της Ρωσίας (ίσως ο Αλέξανδρος, ίσως ο Νικόλαος) έκανε και έστειλε στον τούρκο βασιλιά ένα μαλαματένιο τζαμί. «Εκείνος πα ενούντσεν, ντο να στείλ’ ατον, ντο να στείλ’ ατόν. Είπαν ατόν: Έχομε ένα ξυλένον Σταυρόν και οι χριστιανοί ατό σο μαχπούλ έχ̆’ν α. Ας στείλομ’ ατον, ατό το ξυλένον το Σταυρόν». Έτσι λοιπόν, έστειλαν στον Ρώσο αυτοκράτορα τον Τίμιο Σταυρό και από τότε βρίσκεται στη Ρωσία.
Τέλος η Ποντιακή μούσα αναφέρει για το μήνα Σταυρίτα (Σεπτέμβριο) και τα εξής: “Ο Σταυρίτες ξ̆ύν’ τα φύλλα και μαραίντανε τα ξύλα”. “Ο Σταυρίτες ρα̤ντσ̆ιπά̤ρτς (γεωργός), έναν σπέρ’τς και δέκα παίρ’τς”.  Η εορτή της Υψώσεως Του Τιμίου Σταυρού στον Ελληνικό Πόντο. Την 1η Σεπτεμβρίου άρχιζε το εκκλησιαστικό έτος. Από την προηγούμενη νύχτα οι νοικοκυρές είχαν μεγάλα καρδιοχτύπια μην τύχει και έρθει κανείς στο σπίτι το πρωί πριν από τον παπά. Γιατί είχανε αυστηρό το έθιμο και ριζωμένο από τη μακροχρόνια πρόληψη να μην μπεί κανείς στο σπίτι πριν κάνει ο παπάς τον Αγιασμό. Έτσι ειδοποιούσαν εγκαίρως τον παπά να'ρθει πολύ πρωί, πολλές φορές μάλιστα και πριν ακόμα καλοφέξει. Άλλοι για καλό και για κακό έμπαζαν πρωί πρωί στο σπίτι τους ένα αθώο αγοράκι ή κοριτσάκι της γειτονιάς, το οποίο το περιφέρανε σε όλα τα δωμάτια και έπειτα το έβγαζαν από το σπίτι. Έτσι ησύχαζαν γιατί θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν κάθε απρόοπτη πρωινή επίσκεψη και αν ακόμα ο παππάς αργούσε να ρθει για τον αγιασμό. Σε μερικές άλλες περιφέρειες, όπως παραδείγματος χάρη στη Χαλδία συνήθισαν να κρεμούν κι ένα κλαδί από τσουρανέα (αγκαθωτό θάμνο) στην εξώπορτα όπως και την Πρωτομαγιά. Και αλλού, όπως στην Τρίπολη, κάποια γυναίκα από το σπίτι πήγαινε από το βράδυ και έμενε μαζί με μια εικόνα σε γειτονικό φιλικό σπίτι και πρωί πρωί μαζί με την εικόνα ξαναγύρισε στο σπίτι και ελευθέρωνε έτσι την είσοδο.  Της Αγίας Ευφημίας στις 16 του Σεπτέμβρη. Οι μοδίστρες την τιμούσαν πολύ την Αγία Ευφημία την προστάτιδά τους και δεν έπιαναν όλη την ημέρα τη βελόνα τους. Στην Πόλη στον Πατριαρχικό Ναό γινόταν πατριαρχική θεία λειτουργία και μετά την απόλυση μοίραζαν βελόνες στο εκκλησίασμα. Τη 22α του αυτού μηνός, μνήμη του Αγίου Ιερομάρτυρα Φωκά του θαυματουργού.  Πατρίδα του Αγίου Φωκά ήταν η Σινώπη του Ευξείνου Πόντου. Οι γονείς του Πάμφυλος (ναυπηγός στο επάγγελμα) και Μαρία μεταλαμπάδευσαν στο Φωκά από την παιδική του ηλικία τη φλόγα της αγνής πίστης τους και τη θερμή ευσέβεια τους. Ο Φωκάς από μικρό παιδί εντρυφούσε στην ανάγνωση των Γραφών, και εκείνο που ιδιαίτερα τον διέκρινε ήταν η θερμή και ειλικρινής αγάπη που είχε προς το Θεό, αλλά και προς τους συνανθρώπους του. Διότι οδηγό στην αγάπη του αυτή είχε πάντα τα θεόπνευστα λόγια της Αγίας Γραφής: «Ὁ ἀγαπῶν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ἐν τῷ φωτὶ μένει,... ὁ δὲ μισῶν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ἐν τὴ σκοτία ἐστι» (Α' επιστολή Ιωάννου, Β' 10-11). Εκείνος, δηλαδή, που αγαπά τον αδελφόν του, μένει μέσα στο πνευματικό και ηθικό φως. Αναδείχθηκε Επίσκοπος Σινώπης και ευτύχησε να έχει το χάρισμα της επιτέλεσης θαυμάτων στο όνομα του Τριαδικού Θεού. Ανέπτυξε έντονη ιεραποστολική δραστηριότητα στην περιοχή της Επισκοπής του, γεγονός που δεν πέρασε απαρατήρητο σε κάποιους φανατικούς ειδωλολάτρες. Πράγματι, ο Έπαρχος Αφρικανός, διέταξε την σύλληψή του και τον έριξαν σε καυτό λουτρό, όπου και παρέδωσε το πνεύμα του, επί των χρόνων του αυτοκράτορος Τραϊανού (98-117μ.Χ.) Άγιος Ιερομάρτυς Φωκάς ο θαυματουργός απο την Σινώπη του Πόντου. Επίσης τη 22α του μηνός Σεπτεμβρίου εορτάζεται η μνήμη του Οσιομάρτυρα Φωκά του κηπουρού καταγομένου επίσης από τη Σινώπη του Πόντου.  Ο Άγιος Φωκάς έκανε πολλά θαύματα και μετά τον θάνατό του. Ο λαός τον σχετίζει με τη θάλασσα και τα θαλασσινά ταξίδια.  Όταν κάποτε ο Αλέξιος Γ΄ ο Κομνηνός ταξίδευε από την Κωνσταντινούπολη για την Τραπεζούντα κοντά στο λιμάνι των Πλατάνων το καράβι του κινδύνευσε να βουλιάξει. Τότε ο αυτοκράτορας επικαλέστηκε την βοήθεια του αγίου Φωκά του κηπουρού και ο άγιος έκανε το θαύμα του. Στο ακρωτήριο των Πλατάνων ο Αλέξιος Γ΄ ο Κομνηνός ανέγειρε ωραιότατο ναό προς τιμή του αγίου Φωκά του κηπουρού. Το παράδειγμα αυτό εκ των υστέρων ακολούθησε και ο λαός και έτσι εξηγείτε ότι σε πολλά τρικυμιώδη σημεία των λιμανιών του Εύξεινου Πόντου υπάρχουν πολλοί ναοί αφιερωμένοι στον ίδιο άγιο. Στη Μούζαινα Χαλδίας υπάρχει χωριό στο όνομα του αγίου Φωκά.  Διαβάστε περισσότερα για τον Άγιο Φωκά τον κηπουρό στο αφιερωματικό μας άρθρο: Άγιος Φωκάς ο κηπουρός απο την Σινώπη του Πόντου.  

Πηγή για τα λαογραφικά των μηνών του έτους αποτελεί η ανεπανάληπτη εργασία της κυρίας Έλσας Γαλανίδου - Μπαλφούσια, έκδοση της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών του Αρχείου του Πόντου, (παράρτημα 19, Αθήνα 1999),  υπό τον τίτλο Ποντιακή Λαογραφία "Οι Τέσσερις Εποχές και οι μήνες τους". 

Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com 

Add comment