Που οδεύει η μουσικοχορευτική μας παράδοση;
Οφείλω να επισημάνω ότι από της ελεύσεως των Ελλήνων του Πόντου και του Καυκάσου στην Μητροπολιτική Ελλάδα μετά την περιβόητη ανταλλαγή των πληθυσμών και μέχρι σήμερα, η παράδοση (κυρίως αναφέρομαι στη μουσικοχορευτική) η οποία εδραιώθηκε και επικράτησε ευρέως, ήταν εκείνη του ανατολικού (όπως καθιερώθηκε να λέγεται) Πόντου, ήτοι της ευρύτερης περιφέρειας της Τραπεζούντας συμπεριλαμβανομένων των επαρχιών της (Κρώμνης - Σαντάς - Ματσούκας - Αργυρούπολης - Χερροιάνων κτλ).
Τι ορίζει ως παράδοση και τι ως παραδοσιακό ο Χρύσανθος Θεοδωρίδης. Κατά τον μεγάλο μας λαογράφο και ερευνητή κ.Στάθη Ευσταθιάδη, τούτο συνέβη μάλλον διότι «ό,τι καλύτερο και καλλιτεχνικότερο υπήρχε στον Πόντο αφορούσε σε αυτές τις περιφέρειες». Αυτή η παρατήρηση προφανώς εξαγόταν μέσα από την βαθιά του έρευνα και καταγραφή. Παρόλα ταύτα σε ότι αφορά εμάς, τη δική μας παρατήρηση και έρευνα δεν πρέπει καθόλου να διαφεύγει της προσοχής μας το γεγονός ότι στον Ελλαδικό χώρο και κυρίως στη βόρειο Ελλάδα και στη Μακεδονία σε κλειστές κοινωνίες (βλέπε : χωριά της Καβάλας, Κομοτηνής, Σερρών, Κιλκίς, Κοζάνης, Ιωαννίνων κτλ) υπήρξαν και υπάρχουν ακόμα συμπαγείς ομάδες Ελλήνων Ποντίων οι οποίες με ευλάβεια και πίστη φύλαξαν, διατήρησαν και διέσωσαν (κυρίως στο παρελθόν), ήθη και έθιμα αλλά και τις ιδιαίτερες μουσικοχορευτικές παραδόσεις της παλιάς τους πατρίδας. Έτσι ζουν ως σήμερα οι γλωσσικές αλλά και μουσικοχορευτικές παραδόσεις των Παβραινών (Παφραίων) – Νικοπολιτκών (Γαρεσαρωτών) – Καρσαίων (Γαρσλήδων - Καρσλήδων) – Ακ Ντάγ Μετενλήδων (Άνκαραληδων) - Ματσουκαίων κ.ο.κ. Πολλές παραδόσεις τείνουν στην εξαφάνιση (όπως των Οινοέων (Νιωτών) – Ινεπολιτών – Κοτυωριτών (Όρτουληδων) – Οφλήδων - Τριπολιτών - Αμισινών - κ.λ.) καθώς με την έλευση τους στην Ελλάδα και την συγχώνευση τους σε περιοχές με μη ποντιακούς πληθυσμούς, αποκομμένοι όντες, απώλεσαν τόσο τη γλώσσα όσο και τις μουσικοχορευτικές τους παραδόσεις σε πολύ μεγάλο βαθμό. Σε αυτήν την ομάδα ανήκει σχεδόν όλος ο εσωτερικός Πόντος με την ενδοχώρα του απ' την Παϊπούρτη ως την Έρπαα το Γκιουμούς Μαδέν και ακόμα δυτικότερα το Ατά Παζάρ. Εξαίρεση αποτελεί η Νικόπολη (Γαρέσαρη), το Ακ Δάγ, η Πάφρα, το Κάρς (Γάρς) και η ευρύτερη περιφέρεια της Τραπεζούντας απ' όπου έχουμε τα περισσότερα ψήγματα των παλιών παραδόσεων. Προσωπικά πιστεύω ότι το Κάρς είναι ίσως μια απ' τις πλέον αδικημένες (μουσικοχορευτικά) περιοχές εντός και εκτός Πόντου. Όχι η μοναδική! καθώς υπάρχουν κι άλλες πολύ αδικημένες περιφέρειες για τις οποίες δε δόθηκε η ίδια μέριμνα και επιμέλεια ώστε να διασωθούν με τα δεδομένα υλικοτεχνικά μέσα της εποχής οι παραδόσεις τους (επί του προκειμένου – οι μουσικοχορευτικές). Τις παρελθούσες δύο δεκαετίες υπήρξε στον Ελλαδικό χώρο μια μεγάλη κίνηση (τάση) προβολής αν όχι επιβολής της μουσικής (μέσω των τραγουδιών) της περιφέρειας Τραπεζούντας & Ματσούκας, τούτο αποτελεί κατόρθωμα ορισμένων πολύ άξιων τραγουδιστών και οργανοπαικτών (λυράρηδων και τουλουμτζήδων) που κατάφεραν να διαδώσουν την ιδιαίτερη τους μουσικοχορευτική κουλτούρα πέραν των στενών τους γεωγραφικών ορίων. Στην περίπτωση του Κάρς αυτό δεν συνέβη με τον ίδιο τρόπο, καθώς υπήρξε λανθασμένη άποψη από πολλούς για το τι ακριβώς ήταν Καρσλίδικο. Εκφράζω προσωπικές απόψεις βέβαια και θα τελειώσω με αυτό (λέγοντας) ότι δεν μπορούμε να είμαστε περήφανοι για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει σήμερα η μουσικοχορευτική μας παράδοση (όση έχει καταφέρει να διασωθεί στις ημέρες μας). Πολύς λόγος γίνεται τα τελευταία χρόνια για το τι είναι παραδοσιακό ή όχι , για το εάν η παράδοση εξελίσσεται και με ποιους τρόπους κτλ, όσοι τυγχάνει να γνωρίζουν, αντιλαμβάνονται άμεσα ότι ο οργανωμένος ποντιακός χώρος (ομοσπονδίες-σωματεία-διοικητικά συμβούλια-και τέλος χοροδιδάσκαλοι χωρίς τις στοιχειώδεις γνώσεις, στη συντριπτική τους πλειοψηφία αγνοούν τις παραδόσεις και τις παλιές αξίες των προγόνων και δεν έχουν ιστορικές και λαογραφικές αντιστάσεις. Οι σύλλογοι που κατάντησαν να είναι μόνο χορευτικοί (ωσάν να μην υπάρχουν άλλα επίπεδα δράσης) συναγωνίζονται σε επίπεδο φολκλόρ αν όχι μπαλέτων σε διεθνή φεστιβάλ σε Ελλάδα και εξωτερικό τις χορευτικά επιδέξιες κινήσεις άλλων λαών-χωρών και εισάγουν ξένες χορευτικές πρακτικές στην ποντιακή παράδοση. Τέλος οι λαϊκοί μας οργανοπαίκτες και τραγουδιστές (στην πλειοψηφία τους) φαίνεται να μη νοιάζονται καθόλου για τις παραδόσεις που επικαλούνται και που υποτίθεται οτι υπηρετούν. Έτσι παρατηρείται το δραματικό διπλό φαινόμενο αφενός οι οργανοπαίκτες να παίζουν σε ταχύτητες (χρονικές αγωγές) που είναι αδύνατο κάποιος να καταφέρει να χορέψει (πόσο μάλλον οι ίδιοι) χωρίς να γίνουν θέαμα, και αφετέτου οι περισσότεροι τραγουδιστές να τραγουδούν σε γλώσσα (γλωσσικό ιδίωμα) που δεν κατανοούν. Το πρόβλημα λοιπόν εντοπίζεται κυρίως στη σωστή γνώση των παραδόσεων και στην όσο το δυνατό πιστότερη τήρηση τους. Σε αυτή την κατεύθυνση έχουμε όλοι το μερίδιο της ευθύνης που μας αναλογεί.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
