Ο Ελληνισμός του Μεταλλείου Σίμ και οι παραδόσεις του. Χοροί & Τραγούδια.
Με την εξάντληση του ασημοχώματος της Αργυρούπολης, μια ομάδα ειδικών μεταλλουργών με επικεφαλής τον Χατζή Δημήτριο Χατζή Στ. Ζηβαρίωνος, ίδρυσε τον πρώτο πυρήνα του Μεταλλείου Σίμ γύρω στο 1800 μ.Χ.
Το μεταλλείο Σίμ στα δυτικά της Μερζιφούντας βρίσκεται νοτιοδυτικά του Γκιουμούς̌ - Χατζήκιοϊ, που είναι έδρα της ομώνυμης υποδιοίκησης, από όπου απέχει 25 χιλιόμετρα. Από την Αμάσεια το χωρίζουν 35 χλμ. ενώ από την Αμισό 120,24 χλμ. Στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του Μεταλλείου αποκλειστική ασχολία των κατοίκων ήταν η εξόρυξη του ασημοχώματος. Κάθε άλλη ενέργεια απαγορευόταν αυστηρά από το κράτος. Με την πάροδο του χρόνου όμως, οι κάτοικοι άρχισαν να ασχολούνται με το εμπόριο και τη γεωργία. Παράλληλα ιδρύθηκε Ελληνική κοινότητα στο Γκιουμούς̌ - Χατζήκιοϊ, έδρα της υποδιοίκησης με πρώτο πυρήνα 6 οικογένειες από την περιοχή Τραπεζούντας και 4 από την περιοχή Καισάρειας. Με την εξασθένηση της εργασίας στο Μεταλλείο ήρθαν ακόμη 40 οικογένειες. Επίσης, δημιουργήθηκαν τα χωριά Γάραλη –με 40 οικογένειες, και Παϊράκ – Δζαμή με 6 οικογένειες, που προέρχονταν από το Μεταλλείο. Άλλα χωριά όπως το Οβατζούκ και το Γιαλακλή (τουρκοχώρι, στο οποίο το 1890 πήγαν 8 οικογένειες από το Μεταλλείο). Οι κάτοικοι των δύο τελευταίων χωριών ασχολήθηκαν με τη γεωργία και ιδιαίτερα την καλλιέργεια αφιονιού, του οποίου σημαντική ποσότητα διοχετευόταν στις αγορές του Ικονίου και της Καισάρειας. Όλα τα χωριά, εκτός του Γιαλακλή είχαν σχολείο και εκκλησία, με επίκεντρο το Μεταλλείο, το οποίο είχε σχολαρχείο και παρθεναγωγείο. Το Μεταλλείο Σίμ έκλεισα οριστικά το 1897, οπότε η κυβέρνηση έριξε την τιμή του αργύρου. Επαναλειτούργησε το 1915 αλλά μόνο για δύο χρόνια. Οι κάτοικοι του Μεταλλείου και των γειτονικών χωριών εκμεταλλεύονταν κάθε ευκαιρία για να στήσουν γλέντια και γιορτές. Αφορμή για χορό μπορούσαν να είναι οι γάμοι, τα βαφτίσια, οι αρραβώνες και οι συγκεντρώσεις σε φιλικά σπίτια. Οι εκδηλώσεις όμως που συγκέντρωναν το ενδιαφέρον όλου του πληθυσμού ήταν οι μεγάλες θρησκευτικές γιορτές. 
Με ιδιαίτερη λαμπρότητα γινόταν στις 23 Απριλίου το πανηγύρι στο ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου που διαρκούσε μία ημέρα. Επίσης τη δεύτερη και τρίτη ημέρα του Πάσχα γίνονταν αγώνες πάλης μεταξύ νέων από 15 έως 40 χρονών στην τοποθεσία Πέρα – Μάλ, τους οποίους παρακολουθούσε πολύς κόσμος. Από την ευκαιρία αυτή δεν έλειπε ο χορός και το τραγούδι. Η μεγαλύτερη και σπουδαιότερη γιορτή όμως ήταν αυτή του δεκαπενταύγουστου, στο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου (στα προάστια). Το γλέντι διαρκούσε όλη τη μέρα και από πολλούς συνεχιζόταν για μια εβδομάδα στα γειτονικά παρχάρια. Οι κάτοικοι της περιοχής γλεντούσαν τα πρώτα χρόνια με τη συνοδεία της λύρας, που όμως με το πέρασμα του χρόνου έδωσε τη θέση της στο βιολί, το ούτι και το κλαρίνο. Ξακουστός λυράρης της περιοχής ήταν ο Δημήτρης Θεοδοσιάδης ή Τισλένος, ενώ βιολιτσής ο θρυλικός Ξανθάς, που αργότερα ήρθε στην Ελλάδα και έζησε στην περιοχή του Σιδηροκάστρου Σερρών. Οι χοροί που χόρευαν οι Έλληνες κάτοικοι του μεταλλείου Σίμ (Γκιουμούς̌ Ματέν) ήταν : το Τίκ, το Διπλόν Ομάλ’, η Τρυγόνα ή Τέρς, το Τσ̌ουρτούγουζ’ και οι Καρσιλαμάδες. Με διαταγή του Κεμάλ στις 1-11-1922 οι Έλληνες κάτοικοι του μεταλλείου Σίμ και των γειτονικών χωριών εκτοπίστηκαν και διωγμένοι ήρθαν στην Ελλάδα, στις περιοχές του Κιλκίς, Σιδηρόκαστρου, Δράμας και Ξάνθης. Μικρός αριθμός μετετζήδων εγκαταστάθηκε και στη Θεσσαλονίκη. Η μουσικοχορευτική παράδοση των Ελλήνων του μεταλλείου Σίμ
Χορός Τίκ (Στητός- Όρθιος)
Είναι μικτός χορός (χορεύεται από άντρες και γυναίκες) σε κλειστό κύκλο. Πρόκειται για ζωηρό και χαρούμενο χορό με κατεύθυνση προς τα δεξιά. Τα χέρια δένουν στις παλάμες με λυγισμένους τους αγκώνες. Τα βήματα είναι όσο το δυνατό μικρά και κοντά στο έδαφος. Η μελωδία έχει μουσικό μέτρο 5/8 (3+2/8) και ρυθμική αγωγή prestissimo (αρκετά γρήγορη). Τη μουσική συνόδευαν αυτοσχέδια δίστιχα από τους οργανοπαίκτες ή τον τραγουδιστή. Η μουσική φράση ολοκληρωνόταν σε 3, 4 ή και περισσότερα μέτρα ανάλογα με τον τρόπο που έπαιζαν οι οργανοπαίκτες. Η βασική μουσική περίοδος αποτελείται από 7 μέτρα επαναλαμβανόμενα δίς.
Χορός Τρυγόνα ή Τέρς ή Ανάποδο
Είναι γυναικείος χορός και χορευόταν σε κλειστό κύκλο. Πρόκειται για ζωηρό και χαρούμενο χορό με κατεύθυνση προς τ’ αριστερά, γι' αυτό λέγεται ανάποδος (λόγω της αριστερόστροφης φοράς του). Στις μέρες μας κατέληξε να είναι μικτός χορός. Τα χέρια δένουν στις παλάμες με λυγισμένους τους αγκώνες. Τα βήματα είναι όσο το δυνατό μικρά και κοντά στο έδαφος με σταυρώματα και μικρές αναπηδήσεις. Η μελωδία έχει μουσικό μέτρο 2/4 και ρυθμική αγωγή prestissimo (αρκετά γρήγορη). Η μουσική φράση ολοκληρωνόταν σε 4 μέτρα ενώ η μουσική περίοδος σε 8. Στις μουσικές καταγραφές (σύγχρονες και παλαιότερες) δεν συναντούμε συνοδεία τραγουδιού. Παλιοί πληροφορητές ανάφεραν ότι απαγγέλλονταν παλιότερα κάποια αυτοσχέδια δίστιχα τα οποία όπως παραδέχτηκαν δεν ταίριαζαν στη γρήγορη μουσική. Μετά το τέλος του χορού Τέρς συνηθιζόταν να ακολουθεί ο χορός Τσ̌ουρτούγουζ’ λόγω της ομοιότητας στη σβελτάδα. Τέρς Γκιουμούς Μαδέν - Λάζαρος Τσακαλίδης βιολί Επίσης μπορείτε να παρακολουθείστε και το ακόλουθο βίντεο μου για το χορό της Τρυγόνας με τις παραλλαγές του ανά τον Πόντο Τρυγόνα, Ανάποδος, Τέρς Ακ Δάγ Μαδέν & Γκιουμούς Μαδέν, Τυφρών Πάφρας
Χορός Τσ̌ουρτούγουζ’ (Τσαχπίνα κοπέλα)*
Χορευόταν σε κλειστό κύκλο κυρίως από γυναίκες μεγάλης ηλικίας με κατεύθυνση προς τα δεξιά, χωρίς να αποκλείεται η συμμετοχή ανδρών. Στις μέρες μας ο χορός κατέληξε να είναι μικτός. Χαρακτηριστική είναι η διαρκής κίνηση των χεριών εμπρός και πίσω (μέσα και έξω από τον κύκλο). Τα χέρια είναι πιασμένα στις παλάμες ριγμένα χαλαρά κάτω. Η γρήγορη ρυθμική αγωγή δίνει ιδιαίτερο και ζωηρό ύφος στο χορό. Το μουσικό μέτρο είναι 2/4 και η μουσική φράση αλλάζει ανάλογα με τον τρόπο που παίζουν οι οργανοπαίκτες. Βασικές μουσικές φράσεις ολοκληρώνονταν σε 4, 3 ή άλλοτε και 2 μέτρα που συγκροτούν μία βασική μουσική περίοδο αποτελούμενη από 15 μέτρα. Η μουσική μελωδία δεν συνοδευόταν από τραγούδι. Τσ̆ουρτούγουζ (Τσαχπίνα κοπέλα) Γκιουμούς̌ Χατζ̌ήκιοϊ
*= σε εργασία του κ Χ.Σαμουηλίδη «Οι Ποντιακοί Χοροί», Ξενιτέας (9), Φραγκφούρτη (1989), σελ 44, η λέξη Τσ̌ουρτούγούζ μεταφρασμένη στα Ελληνικά αποδίδεται ως η πλάτη της κοπέλας.
Χορός Διπλό Ομάλ’ ή ‘Μάλε̤ - ‘Μάλε̤
Κυκλικός μικτός χορός που χορευόταν σε κλειστό κύκλο με κατεύθυνση προς τα δεξιά. Τα χέρια δένουν στις παλάμες με λυγισμένους τους αγκώνες. Η μουσική φράση συνοδευόταν από τραγούδι (αυτοσχέδια δίστιχα). Το μουσικό μέτρο είναι 9/8 (2+2+2+3/8) και η ρυθμική αγωγή ήταν γρήγορη. Η μουσική φράση ολοκληρωνόταν σε 4 μέτρα ενώ η μουσική περίοδος σε 24. Χορός Μάλε Μάλε (Ομάλε) Ιωάννης Κοκκινίδης βιολί Γκιουμούς Μαδενί - Χορός Διπλόν Ομάλ' περιφέρειας Γκιουμούς Χατζήκιοϊ (Αμάσειας) - 11.5.2024
Η ζωή στο Μεταλλείο Σίμ. Πηγή κειμένου κ. Πολύκαρπος Κελεσίδης. Αρχείον Πόντου τόμος 45ος.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφέρω την πολύ μεγάλη συνεισφορά της κυρίας Βερβέρη απο την Αθήνα, στα λαογραφικά των προγόνων της ήτοι του Ελληνικού Μεταλλείου Σίμ. Για ιστορικούς λόγους αλλά και απόδοσης της πρέπουσας τιμής και ευχαριστίας στο πρόσωπο της κας Βερβέρη, παραθέτω την επικοινωνία μας της 6ης Σεπτεμβρίου του 2014. "ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΑΥΓΗΤΙΔΗ ΜΙΧΑΛΗ ΚΑΙ ΚΟΚΚΙΝΙΔΗ ΣΑΒΒΑ, ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΟΥ ΕΧΕΤΕ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΑΣ ΣΤΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΤΟΥ ΣΙΜ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΜΕΤΕΝΤΖΗΔΕΣ. Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΑΥΓΗΤΙΔΗ ΕΙΧΕ ΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΚΑΙ Ο ΠΡΟΠΑΠΠΟΣ ΜΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΥΓΗΤΙΔΗΣ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ, ΠΕΘΑΝΕ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ ΤΗΣ ΑΜΑΣΕΙΑΣ. ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΠΟΥ ΟΙ ΝΕΟΤΟΥΡΚΟΙ ΕΞΑΠΟΛΥΣΑΝ ΤΟ ΜΙΣΟΣ ΤΟΥΣ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ, Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΜΑΖΙ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΣ ΠΟΝΤΙΟΥΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ, ΑΠΕΣΤΕΙΛΑΝ ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ, ΔΙΑΤΥΠΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΗΣΥΧΙΑ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΦΑΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ. Η ΕΝΥΠΟΓΡΑΦΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΤΑΛΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΚΟΛΛΕΓΙΟΥ "ΑΝΑΤΟΛΙΑ" ΤΗΣ ΜΕΡΖΙΦΟΥΝΤΑΣ, ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΟΜΩΣ ΛΟΓΩ ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥ ΝΟΜΟΥ ΠΑΡΑΔΟΘΗΚΕ ΣΤΙΣ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ. ΟΙ ΥΠΟΓΡΑΦΟΝΤΕΣ ΣΥΝΕΛΗΦΘΗΣΑΝ. ΑΛΛΟΙ ΚΡΕΜΑΣΤΗΚΑΝ, ΑΛΛΟΙ ΦΥΛΑΚΙΣΤΗΚΑΝ. Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΓΙΑΓΙΑΣ ΜΟΥ ΚΑΛΛΙΟΠΗΣ ΑΥΓΗΤΙΔΟΥ, ΚΟΡΗΣ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΘΗΚΕ ΣΤΟ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟ. Η ΓΙΑΓΙΑ ΠΑΝΤΡΕΥΤΗΚΕ ΤΟΝ ΜΕΤΕΤΖΗ ΣΑΒΒΑ ΚΟΚΚΙΝΙΔΗ ΚΑΙ ΑΠΕΚΤΕΙΣΑΝ 6 ΠΑΙΔΙΑ, ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΜΗΤΕΡΑ ΜΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ. ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΠΟΥ ΣΥΝΟΔΕΥΟΥΝ ΤΟ ΣΧΕΤΙΚΟ ΒΙΝΤΕΟ ΣΑΣ ΠΟΥ ΕΧΕΤΕ ΑΝΑΡΤΗΣΕΙ ΣΤΟ YOUTUBE, ΒΙΟΛΙ ΠΑΙΖΕΙ Ο ΑΔΕΡΦΟΣ ΤΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΚΚΙΝΙΔΗΣ, ΜΕΓΑΛΟΣ ΜΟΥΣΙΚΟΣ, ΠΟΥ ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΕΦΥΓΕ ΝΩΡΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΣΕ ΗΛΙΚΙΑ 48 ΕΤΩΝ. ΣΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Ο ΦΙΛΟΣ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΡΟΥΦΙΔΗΣ ΚΑΙ Η ΚΟΥΝΙΑΔΑ ΤΟΥ ΣΟΦΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, ΠΟΥ ΚΙ ΑΥΤΟΙ ΔΕΝ ΖΟΥΝ ΠΙΑ. ΚΥΡΙΕ ΠΟΛΑΤΙΔΗ ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΚΑΙ ΠΑΛΙ. ΘΑ ΗΘΕΛΑ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ ΜΟΥ ΝΑ ΑΝΑΦΕΡΕΤΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΣΤΟ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ ΣΑΣ ΒΙΝΤΕΟ. ΥΓΕΙΑ ΚΙ ΕΥΛΟΓΙΑ". Βερβέρη Αργυρώ.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης www.kotsari.com
