Λαογραφικά Κοτυώρων – Άκογλου Ξενοφώντα. Μαγειρικά σκεύη Γ΄ Μέρος "Τα Ξύλινα".

Written by Πολατίδης Βασίλειος. Posted in Λαογραφία

Μαγειρικά σκεύη Γ΄ Μέρος "Τα Ξύλινα". Και τα ξύλινα είδη, όλα τα έφτιαχναν στην περιοχή των Κοτυώρων και προπάντων του Τσ̆άμπασ̆η, στα χωριά Αλουτσών, Τουρναλού και αλλού. Τα κυριότερα εξ’ αυτών ήταν: Λαογραφικά Κοτυώρων – Άκογλου Ξενοφώντα. Μαγειρικά σκεύη Γ' Μέρος Τα Ξύλινα

1. Τα Κ̆αρσάνα̤. Ήταν στρογγυλές μονοκόμματες λεκάνες, σε διάφορα μεγέθη, που τις χρησιμοποιούσαν για διάφορες δουλειές, όπως ζύμωμα, πλύσιμο χόρτων και λαχανικών κ.τ.λ.
2. Τα Κοσ̆κίνα̤. Ήταν διάφορα κόσκινα, που διαχωρίζονταν σε είδη, ανάλογα με την κατασκευή και τη χρήση τους, Έτσι υπήρχαν κόσκινα: φασουλί, κορκοτί, αλευρί και συλλέγνιν όπου κοσκίνιζαν το μαύρο αλεύρι που το άλεθαν σε ντόπιες μυλόπετρες και κοβότανε χοντρό, για να ξεχωρίσει απ’ το ψιλό τ’ αλεύρι που το χρησιμοποιούσαν για να φτιάξουν μακαρίναν, φυλλωτά και άλλα ζυμαρικά “εσυλλέγνιζαν τ’ αλεύρ’” (λεγνός = αδύνατος – ψιλός). Το χοντρό που έμενε στο κόσκινο τ’ ανακάτευαν με καλαμποκίσιο αλεύρι και το έκαμαν ψωμί.
3. Τα Κοβλάκια. Ήταν στρογγυλά δοχεία από μονοκόμματο ξύλο ολόγυρα με πρόσθετο πάτο καλά στερεωμένο από κάτω και με χερούλι ολόγυρα στη στεφάνη από πλατύ ξύλο γυρισμένο και κινούμενο πιασμένο στη στεφάνη με δύο βελόνες ξύλινες. Εκεί μέσα έβαζαν βούτυρο ή γάλα, έπηζαν γιαούρτη κ.τ.λ.
4. Τα Κολλιστέρα̤. Ήταν είδος κοβλάκια χωρίς χερούλι, με ξύλινο σκέπασμα. Τα αγόραζαν μαζί με το βούτυρο από τούς παραγωγούς. Εκεί μέσα έπηζαν τη γιαούρτη ή έβαζαν γάλα.
5. Η Γαβάνα ή Γαβράνα. Ήταν ξύλινα δοχεία σε διάφορα μεγέθη με στενή βάση, κυκλικά ελλειπτικά τοιχώματα, με στόμιο κατά τι μεγαλύτερο από τη βάση και με σκέπασμα επίσης ξύλινο και εφαρμοστό. Το χρησιμοποιούσαν για να βάζουν μέσα το βούτυρο.
6. Η Εγδί και τ’ εγδίς το χ̆όρ. Ήταν ξύλινο γουδί και γουδοχέρι κυρίως για τη σκορδαλιά.
7. Το Κρεατοκ̆ούρ’. Ήταν ένα χοντρό κρεατοσάνιδο όπου πάνω το κομμάτιαζαν το κρέας και κόβανε κιμά κοπανώντας τον με το σατ̆ούρ.
8. Το Ψαροσάνιδον. Ήταν μια ειδική χοντρή σανίδα όπου έκοβαν και καθάριζαν τα μεγάλα ψάρια, χαλχάνα̤ και κοτάκια (καλκάνια και τόνους).
9. Το τ̆ανοκούταλον ή λαχανοκούταλον. Ήταν ξύλινη κουτάλα με την οποία ανακάτευαν τα φαγητά μέσα στις κατσαρόλες ή και σέρβιραν (εκ̆ένωναν) στα πιάτα.
10. Τα ξυλένα χουλά̤ρα̤. Ήταν ξύλινα κουτάλια από πυξάρι (σ̆ιμσ̆ίρ) ή άλλα σκληρά ξύλα.
11. Η Χλαού. Ήταν η ματσόβεργα (πλάστης) για το άνοιγμα των φύλλων ζυμαρικών.
12. Το Ξυλλάγκ’. Ήταν ξύλινο δοχείο δουρβάνι μακρουλό σαν βαρέλι μέσα στο οποίο έβαζαν τη γιαούρτη σε αρκετή ποσότητα, την κουνούσαν και έβγαζαν το βούτυρο. Είχε άνοιγμα στη μέση, όπου έβαζαν άσπρο καθαρό πανί και από πάνω το ξύλινο σκέπασμα (πώμα) για να εφαρμόσει καλά και να μη χύνεται η γιαούρτη κατά το κούνημα. Οι μονοκόμματες πλαϊνές βάσεις του είχαν κατάλληλη προεξοχή προς τα πάνω στην ίδια γραμμή με το άνοιγμα, από όπου δενόταν και το κρεμούσαν σε κατάλληλο μέρος του σπιτιού. Το βούτυρο από γιαούρτη της αγελάδας προπαντός, με αυτό τον τρόπο παρασκευής γινόταν έξοχο, κίτρινο σαν φλουρί.
13. Τα τραπέζα̤. Για τραπέζι φαγητού ως τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούσαν εκτός το σινίν που αναφέραμε παραπάνω, κι άλλα ξύλινα χαμηλά τραπέζια, στρογγυλά και μονοκόμματα που στη μέση από κάτω είχαν μια στρογγυλή βάση σε ύψος 30-40 πόντους για να ακουμπάει το τραπέζι και να είναι λίγο ψηλότερο από το δάπεδο. Υπήρχαν όμοια τραπέζια με σανίδες κατασκευασμένες και καρφωμένες κατάλληλα που για βάση είχαν επίσης σανίδες καρφωμένες από κάτω σε σχήμα σταυρού. Στα τραπέζια αυτά κάθονταν ολόγυρα σταυροπόδι και έτρωγαν όλοι από ένα πιάτο ισ̆κιρέν ή σιρπ̆όσ̆’. Από τις αρχές του 20ου αιώνα πολλές οικογένειες είχαν αρχίσει να μεταχειρίζονται πλέον το ψηλό τραπέζι του φαγητού με καρέκλες και με ιδιαίτερο πιάτο για τον καθένα.
14. Το Πινάκ. Ήταν ένας ξύλινος λιγάκι βαθουλός δίσκος όπου μέσα έβαζαν το κομμένο ψωμί για το τραπέζι την ώρα του φαγητού.