Η Σίδη ή Φάβδα ή Φαδισάνη ή Φάδισα ή Φάτσα του Πόντου (Αλάκερις - Γιαϊλατζίκ - Καγιάκιοϊ - Κιζιλότ - Κιόλκιοϊ - Μερί - Ντερέκιοϊ & Οσμάνκιοϊ)

Written by Πολατίδης Βασίλειος. Posted in Πόλεις - Περιοχές - Οικισμοί - Χωριά

Η Σίδη, ή Φάβδα, Φαδισάνη ή Φάδισα των αρχαίων και των Βυζαντινών χρόνων, η σύγχρονη Φάτσα, η μικρή ποντιακή παραλιακή πολιτεία μεταξύ των Κοτυώρων (Ορτούς) και της Οινόης, με τις 8.000 περίπου κατοίκους της, με τα ερείπια του Βυζαντινού Ναού του Αγίου Κωνσταντίνου σε απόσταση δύο χιλιομέτρων περίπου προς τα νοτιο-δυτικά, με το μικρούλη νησί τον "Ατά" στη μέση του γραφικού μικρού λιμανιού της, ξαναοικίστηκε από Ελληνικό πληθυσμό μετά την κατάκτηση του Πόντου από τους Τούρκους μόλις κατά τα τέλη του 18ου αιώνα.

Το Ελληνικό στοιχείο του τόπου συγκροτήθηκε κυρίως απ' τα χωριά του: Σένε, Έπασσα (Επάστη), Ασαρτζούκ κ.ά. Οι Έλληνες και Τούρκοι κάτοικοι 7.000 περίπου ισοφάριζαν αριθμητικά μεταξύ τους. Οι υπόλοιποι ήσαν Αρμένιοι. Η Φάτσα διατηρούσε μια εκκλησία (ναό) του Αγίου Μεγαλομάρτυρα Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. Επίσης είχε δύο σχολεία : Ένα πεντατάξιο Παρθεναγωγείο και ένα εξατάξιο δημοτικό αρρεναγωγείο. Και στα δύο λειτουργούσαν νηπιαγωγεία. Η Σίδη, ή Φάβδα, Φαδισάνη ή Φάδισα, η Φάτσα του Πόντου . Η πνευματική άνθηση και η κοινωνική πρόοδος με το πλούσιο σε παραγωγή εσωτερικό, με την ολοένα ζωηρότερη οικονομική επίδοση που την όριζαν οι Έλληνες του τόπου κυριότερα, με τις φιλότιμες προσπάθειες της Ελληνικής κοινότητος γύρω απ' τα εκπαιδευτικά, βάδιζαν με γοργά βήματα προς ευρείς ορίζοντες. Δυστυχώς στις απαρχές αυτής της άνθησης και της προόδου συνέβη η κατάρα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Μπορεί η Φάτσα να μη δοκίμασε την εξόντωση που έπαθαν άλλες ποντιακές πόλεις, όμως έδωσε κι αυτή άφθονο φόρο στην εθνική καταστροφή και υπέστη σκληρές δοκιμασίες. Μεταξύ των Ελλήνων υπήρχαν αρκετοί του ευαγγελικού δόγματος, οι οποίοι υπάγονταν στην εκκλησιαστική αρχή της Μερζιφούντας. Οι Ορθόδοξοι ανήκαν στη Μητρόπολη Νεοκαισάρειας και Ινέου, με έδρα τα Κοτύωρα. Τα μέλη της ελληνικής κοινότητας κατάγονταν από την Αργυρούπολη, την Οινόη, τα Κοτύωρα, την Τοκάτη κ.λπ. και ήταν όλοι ελληνόφωνοι. Βρίσκονταν συγκεντρωμένοι σε δύο συνοικίες στα νοτιοδυτικά της πόλης. Η Φάτσα αποτελούσε αγροτικό κέντρο των χωριών της ευρύτερης περιοχής, αλλά και κέντρο εξαγωγικού εμπορίου. Ενδεικτική της φιλοπρόοδης δράσης των κατοίκων ήταν η ίδρυση το 1908 του αναγνωστηρίου "Η Ομόνοια". Χωρία της Φάτσας ήταν τα: Αλάκερις - Γιαϊλατζίκ - Καγιάκιοϊ - Κιζιλότ - Κιόλκιοϊ - Μερί - Ντερέκιοϊ & Οσμάνκιοϊ. Κώμες, Πόλεις & Περιοχές στον Πόντο. Γεωγραφική, Ιστορική και Κοινωνιολογική περιήγηση στον Πόντο.