Το χωρίον Κερίς της Οινόης (Unye) του Πόντου
Το ορεινό χωριό Κερίς υπαγόταν στην επαρχία Οινόης του νομού Τραπεζούντας. Ήταν αμιγές Ελληνικό χωριό κατοικούμενο από 100 ελληνικές οικογένειες. Είχε δύο εκκλησίες, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, του Αγίου Ιωάννη και ένα παρεκκλήσιο του Εβλιά στα οποία λειτουργούσαν οι εφημέριοι του χωριού Παπα-Παύλος και Παπα-Γιάννης.
Στο Κερίς υπήρχε δημοτικό σχολείο στο οποίο φοιτούσαν 50 μαθητές περίπου, ενώ δάσκαλοι ήταν οι: Θεόδωρος Τουτσογλίδης και Παναγιώτης Χαραλαμπίδης τους οποίους απαγχόνισαν οι τούρκοι την περίοδο των διωγμών των Ελλήνων Χριστιανών από τον Πόντο. Υπήρχαν επίσης στο Κερίς δύο μπακάλικα εκ των οποίων το ένα ανήκε στο Μελέτιο Τουτσογλίδη, άλλα καφενεία ή μαγαζιά δεν είχε το χωριό. Το χωρίον Κερίς της Οινόης του Πόντου. Η ψυχαγωγία των κατοίκων γινόταν με τον συνηθισμένο ομαδικό τρόπο των ποντιακών χορών και διασκεδάσεων όπου λάμβαναν απαραίτητα μέρος οι ντόπιοι λαϊκοί οργανοπαίκτες, ο ζουρνατζής Γαράπιοκ και ο νταουλτζής "Τη Καβάζ ο Χάμπον" οι οποίοι έδιναν τον τόνο και την ζωντάνια σε κάθε γλέντι. Οι προύχοντες του χωριού ήταν οι : Μελέτιος Τσουτσογλίδης, Λάζαρος Σταμπουλίδης, Χρύσος Καραταγλίδης, Σταύρος Τσουτσογλίδης, Παναγιώτης Χαραλαμπίδης και Ιωάννης Σαρηγιαννίδης. Οι τέσσερις πρώτοι ήταν οι αξιολογότεροι όλων ενώ οι Μελέτιος Τσουτσογλίδης και Λάζαρος Σταμπουλίδης αποτελούσαν την επιτροπή του χωριού με διοικητικές και δικαστικές αρμοδιότητες. Από τους προύχοντες ο Παναγιώτης Χαραλαμπίδης μαζί με τους συγχωριανούς Θεόδωρο Τσουτσογλίδη, Κωνσταντίνο Παπαδόπουλο, Κωνσταντίνο Σταμπουλίδη και Νικόλαο Κυριακίδη εθεωρούντο οι άνθρωποι με την ευρύτερη μόρφωση. Το Κερίς όπως και όλα σχεδόν τα χωριά στον Πόντο ήταν χωρισμένο σε μαχαλάδες. Οι μαχαλάδες στο Κερίς ήταν: Ο μαχαλάς τη Χατζάντ - Τη Σταμπουλάντ - Τη Μασουσαράντ - Τη Γουνατάντ - Τη Τσουτσογλάντ - Τη Τσοπανογλάντ - Τη Τσολαχάντ και Τη Πολονάντ. Η ύδρευση όλων των μαχαλάδων εξυπηρετείτο από πέντε βρύσες που είχε το χωριό. Από το Κερίς περνούσε το ποτάμι που λεγόταν Τσοροχάντων και υπήρχε επίσης ένα βουνό με το όνομα τ' Αι-Γιάννε με υψόμετρο 1000 μέτρα περίπου. Οι κάτοικοι του χωριού ζούσαν καλά και γι' αυτό δεν μετανάστευαν σε άλλες πολλές ή χωριά όπως συνέβαινε στα περισσότερα χωριά του Πόντου. Η κύρια απασχόληση των κατοίκων ήταν η γεωργία και τη κτηνοτροφία. Κάθε οικογένεια κατείχε ιδιόκτητη γη την οποία καλλιεργούσε και εκμεταλλευόταν. Η οικογένεια του (Χρύσου) Χρυσόστομου Καραταγλίδη κατείχε έκταση τριών χιλιάδων στρεμμάτων περίπου. Η καλλιέργεια των αγρών γινόταν με τα μέσα της εποχής εκείνης, λόγου χάρη, το όργωμα γινόταν με ξύλινα άροτρα τα οποία έσερνε ζευγάρι βοδιών, ενώ το αλώνισμα με δουκάνες τις οποίες επίσης έσερναν τα βόδια. Η κτηνοτροφία ήταν αρκετά ανεπτυγμένη, υπήρχαν δηλαδή 1000 μεγάλα ζώα και 500 μικρά (αιγοπρόβατα) για τα οποία το χωριό διέθετε τρία μεγάλα παρχάρια (βοσκοτόπια): Τη βοσκή του Γουνάτ (Χρύσου Καραταγλίδη) με έκταση χιλίων περίπου στρεμμάτων - Τη βοσκή του Αγιάννε με έκταση δύο χιλιάδων στρεμμάτων περίπου και Τη βοσκή του Γουρουχά με έκταση χιλίων στρεμμάτων. 
Εκτός των παρχαριών το Κερίς είχε και τρία μικρής έκτασης δάση από τα οποία οι χωρικοί προμηθεύονταν την ξυλεία και τα καυσόξυλα τους. Απ' αυτά το δάσος Μακρύ Ορμάν είχε έκταση εκατό στρεμμάτων περίπου, το δάσος Γουσλά εκατό επίσης στρεμμάτων και το δάσος Κινέα διακοσίων στρεμμάτων. Η περίοδος 1916-1923 υπήρξε περίοδος φριχτών δοκιμασιών για τους κατοίκους αυτού του ήρεμου χωριού. Αρκετοί απ' τους κατοίκους του για να αποφύγουν τα μαρτύρια των τούρκων αναγκάστηκαν να φύγουν στα βουνά και να γίνουν αντάρτες ενωμένοι με άλλους φυγάδες Αρμένιους. Τον Σεπτέμβριο του 1916 ο τουρκικός στρατός περικύκλωσε το Κερίς το οποίο λόγω της ορεινής του θέσης το θεωρούσαν ως φωλιά ανταρτών κι εκεί βρέθηκε αντιμέτωπος με 350 ένοπλους αντάρτες με τους οποίος έδωσε σκληρή μάχη. Οι τούρκοι λόγω της αριθμητικής τους υπεροχής επικράτησαν και ανάγκασαν τους αντάρτες σε υποχώρηση. Μετά τη μάχη οι τούρκοι μπήκαν στο Κερίς, πιάσανε 50 γυναικόπαιδα και μερικούς άλλους Αρμένηδες, τους έκλεισαν στο σπίτι του Σταύρου Σταμπουλίδη κι' από 'κει έπαιρναν κι έσφαζαν τους άνδρες ηλικίας από 15 ετών και πάνω. Ύστερα επιδόθηκαν στη σφαγή όλων των ζώων του χωριού και στη συνέχεια άρχισαν να βιάζουν τις γυναίκες. Στην περίοδο του 1921 το Κερίς έδωσε 50 αντάρτες ανάμεσα στους οποίους ήταν και οι Νικόλαος Παπαδόπουλος, Κωνσταντίνος Τσουτσογλίδης, Κοσμάς Κυριακίδης καθώς και ο οπλαρχηγός Γεώργιος Μανουσαρίδης ο οποίος αποτέλεσε το φόβητρο των τούρκων. Οι τούρκοι εξόρισαν όλους τους υπόλοιπους κατοίκους του χωριού, το έκαψαν, καταστρέφοντας τα πάντα και στη συνέχεια το εγκατέλειψαν φεύγοντες για το Τσένκερι. Όταν δε μετά την ανακωχή του 1918 κάποιες λίγες οικογένειες κατάφεραν να σωθούν όπως του Λάζαρου Σταμπουλίδη και του Ευστάθιου Χαραλαμπίδη, αναγκάστηκαν να φτιάξουν καλύβες για να ζήσουν γιατί δεν βρήκαν τίποτα όρθιο επιστρέφοντες στο χωριό. Όλα τα παραπάνω αλλά και άλλες τραγικές λεπτομέρειες αναφέρονται στο βιβλίο του Σταύρου Ι. Καραταγλίδη "Ειρηνικά και Πολεμικά Χρόνια του Πόντου". Καταλήγει η αφήγηση του κ Αναστάσιου Χαραλαμπίδη : « Ύστερα απ' όλα αυτά τα δεινά που τραβήξαμε, ο πόθος κι η αγωνία μας ήταν να φύγουμε απ' αυτή την κόλαση. Έτσι το 1923 καταφέραμε κρυφά να ναυλώσουμε ένα μότορσιπ στην παραλία της Οινόης και να φύγουμε χωρίς να μας πάρουν χαμπάρι (είδηση). Πήγαμε αρχικά στη Ρουμανία κι από κεί ήρθαμε στην Ελλάδα και εγκατασταθήκαμε στην περιοχή του Κιλκίς όπου από τότε ζούμε. Κώμες, Πόλεις & Περιοχές στον Πόντο. Γεωγραφική, Ιστορική και Κοινωνιολογική περιήγηση στον Πόντο / Οινόη (Unye) Πόντου. Ιστορία, Λαογραφία, Πολιτισμός, Ήθη, Έθιμα, Χοροί & Τραγούδια
Πηγές - βοηθήματα:
1. Αφήγηση Αναστάσιου Χαραλαμπίδη – Αλησμόνητες πατρίδες - Ποντιακή Ηχώ τεύχος 12ον Αθήναι 1983. Ο κ. Αναστάσιος Χαραλαμπίδης γεννήθηκε στο Κερίς Οινόης Πόντου το 1903 και τη δεκαετία του 1980 ήταν κάτοικος του χωριού Αγία Παρασκευή Κιλκίς
2. Επίτομον λεξικόν της αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης Π.Χ. Δορμπαράκη
3. Ιστορικόν Λεξικόν της Ποντιακής Διαλέκτου - + Άνθιμου Α. Παπαδόπουλου – Αρχείον Πόντου – Επιτροπής Ποντιακών Μελετών – Αθήναι 1960
4. Αγιολόγιον της Ορθοδοξίας Χρήστου Δ. Τσολακίδη.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
