Τα Χερροίανα ή Χερίανα (χ̆ερροίανα - χ̆ερίανα)

Written by Πολατίδης Βασίλειος. Posted in Πόλεις - Περιοχές - Οικισμοί - Χωριά

Τα Χερροίανα αποτελούν τμήμα της επαρχίας Χαλδίας. Βρίσκονται στα δεξιά του δημοσίου δρόμου Τραπεζούντος Ερζερούμ και σε απόσταση 160 περίπου χιλιομέτρων από την Τραπεζούντα. Η περιοχή Χερροιάνων συνδέεται με την δόξα των Ακριτών. Ο ποταμός Ευφράτης βρίσκεται σε απόσταση 10 περίπου χιλιομέτρων από την περιοχή αυτή της Χαλδίας.

Παρακολουθείστε το σχετικό μου βίντεο για τα Χερροίανα

Οι Έλληνες Πόντιοι Ακρίτες από τα Χερροίανα επι αιώνες αντιστάθηκαν στους επιδρομείς που εισορμούσαν από την περιοχή του Ευφράτη ποταμού για να λεηλατήσουν τον τόπο. Στα σύνορα του Ελληνισμού, στην περιοχή του Ευφράτη ποταμού οι Έλληνες Ακρίτες των Χερροιάνων στάθηκαν ακοίμητοι φρουροί των ιδανικών της φυλής. Για την έννοια της ονομασίας Χερροίανα ή χ̆ερροίανα κατά την ποντιακή έκφραση, ο λαός της περιοχής πιστεύει ότι αυτή έχει σχέση με το όνομα κάποιας Άννας Κομνηνής που ήταν μέλος της Βασιλικής οικογένειας του τελευταίου Αυτοκράτορος της Τραπεζούντος Δαυίδ. Η σχετική παράδοση έχει ως εξής. Μετά τη διάλυση της Αυτοκρατορίας των Κομνηνών το 1461 και την εξόντωση όλων σχεδόν των μελών της οικογενείας του Αυτοκράτορος Δαυίδ του Κομνηνού, η Άννα Κομνηνή που διέφυγε τον κίνδυνο, κατευθύνθηκε προς διάφορες περιοχές του Πόντου. Κατά μια άποψη στην περιοχή Χερροιάνων, παρουσιάστηκε ως χήρα. Χήρα Άννα, και στην ποντιακή διάλεκτο : χ̆έρα Άννα = Χ̆ερροίανα. Κατά μια άλλη άποψη του λαού η Άννα Κομνηνή έγινε δεκτή στην περιοχή με ζητωκραυγές των κατοίκων οι οποίοι την χαιρέτησαν με τις λέξεις : Χαίρε – Άννα. Ο χαιρετισμός αυτός διαδόθηκε σε όλη την περιοχή, οπότε το όνομα Άννα με τον χαιρετισμό Χαίρε Άννα, έγινε Χερροίανα και χ̆ερροίανα. Οι Έλληνες λόγιοι εκ Πόντου, δεν υποστηρίζουν τις απόψεις αυτές. Αναφέρονται όμως στα πλαίσια της λαογραφικής εκπομπής του Φάρου Ποντίων Θεσσαλονίκης, Ποντιακοί Αντίλαλοι, από υποχρέωση, επειδή αποτελούν άποψη του λαού, ο οποίος πιστεύει στον σχετικό θρύλο. Τα Χερροίανα ήταν έδρα υποδιοικήσεως που υπαγόταν, όπως και οι υποδιοικήσεις Αρδάσσης - Τορούλ και Κελ-Κίτ, στη Διοίκησης Αργυρουπόλεως. Η περιοχή αριθμούσε περί τα 70 χωριά. Τα Χερροίανα με την τουρκική κατάκτηση ονομάστηκαν Γάρατζα. Πρόκειται για την ομώνυμη κωμόπολη των Χερροιάνων όπου λίγο πριν τον ξεριζωμό κατοικούσαν λίγες εκατοντάδες Ελλήνων Ποντίων, κυρίως έμποροι και επαγγελματίες. Σε ολόκληρη την περιοχή Χερροιάνων πριν από το 1911, ο ελληνικός πληθυσμός πλησίαζε τις 20.000 ψυχές. Από τότε όμως άρχισε να μειώνεται ο πληθυσμός των Ελλήνων κατοίκων οι οποίοι αποφεύγοντας τη στράτευση (στον τουρκικό στρατό) μετανάστευαν στη Ρωσία. Στην περιοχή Χερροιάνων υπήρχε ελληνικό στοιχείο και πριν την τουρκοκρατία. Σώζονται εκεί διάφορα ελληνικά μνημεία από ναούς, κάστρα κ.λπ. που ανάγονται στη Βυζαντινή περίοδο. Πολλά από τα χωριά των Χερροιάνων ήταν αμιγώς ελληνικά, όπως τα χωριά Ζύμωνα, Τσ̆αγούλ, Σαλούτ, Κιμπατούρ, Άνω και Κάτω Ταρσός και λοιπά.
Οι κάτοικοι της Άνω και Κάτω Ταρσού, σύμφωνα με την παράδοση, προέρχονταν από την Ταρσό της Κιλικίας. Υπήρχαν στην περιοχή και χωριά με μικρό πληθυσμό, όπου κατοικούσαν μαζί με τους Έλληνες, τούρκοι και Αρμένιοι. Στην περιοχή Χερροιάνων υπήρχαν και Κιρκάσιοι, Τσερκέζοι όπως τους αποκαλούσαν οι Έλληνες. Ήταν Γεωργιανοί οι οποίοι βοήθησαν σημαντικά τους Έλληνες κατά την περίοδο του Μικρασιατικού πολέμου. Οι Κιρκάσιοι αυτοί ξεριζώθηκαν από τα Χερροίανα το 1922 και ήρθαν μαζί με τους Έλληνες των Χερροιάνων στην Ελλάδα. Εγκαταστάθηκαν στο χωριό Τόπλιανη της Βέροιας που μετονομάστηκε τότε Γεωργιανοί, επειδή ακριβώς οι κάτοικοι του στην πλειοψηφία τους είχαν Γεωργιανή προέλευση. Οι Κιρκάσιοι αυτοί, έφυγαν αργότερα απ’ τους Γεωργιανούς Βεροίας και μετανάστευσαν σε χώρες της Αφρικής. Στους Κιρκασίους των Χερροιάνων, οι Έλληνες έδωσαν πολλά από τα ήθη και έθιμα τους, από τους χορούς και τα τραγούδια τους. Όπως ήταν φυσικό, δανείστηκαν και κάτι από εκείνους. Στην περιοχή Χερροιάνων υπήρχαν αρκετά μοναστήρια και πάρα πολλά παρεκκλήσια, σχολαρχεία και πάρα πολλά άλλα ελληνικά σχολεία. Ο τόπος ανάδειξε πολλούς επιστήμονες. Οι κάτοικοι των Χερροιάνων συναλλάσσονταν κυρίως με την Αργυρούπολη και το Ερζιγκιάν. Οι Έλληνες κάτοικοι του τόπου παρέμεινα πιστοί στις λαϊκές και θρησκευτικές τους παραδόσεις. Κοντά στην Ιερά Μονή Κελώρια η οποία ενίσχυε οικονομικώς την ελληνική παιδεία σε σημαντικό βαθμό, υπήρχε ο μεγάλος μύλος με τρείς μυλόπετρες που ανήκε στο Μοναστήρι της Παναγίας Γουμεράς, η οποία βρισκόταν σε άλλη περιοχή της Αργυρουπόλεως, ανάμεσα στα χωριά Τσίτη και Άδυσσα. Λέγεται ότι από τον νερόμυλο (χαμαιλέτε) αυτό η Παναγία Γουμερά είχε τεράστια εισοδήματα. Πάντως στην πεδιάδα των Χερροιάνων η σιτοκαλλιέργεια ήταν πολύ αποδοτική. Υπήρχαν πολλοί νερόμυλοι στην περιοχή. Τα Χερροίανα δίκαια ονομάστηκαν ως ο σιτοβολώνας της Αργυρουπόλεως. Δευτερεύουσες ήταν οι λοιπές απασχολήσεις των κατοίκων. Η προσφορά των Ελλήνων των Χερροιάνων στον βωμό του Ελληνισμού, είναι μεγάλη. Το 60% του πληθυσμού της περιοχής, χάθηκε στο μαρτύριο της εξορίας στη Σεβάστεια. Όσοι ήρθαν στην Ελλάδα μετά τον ξεριζωμό του 1922, δεν ξεπερνούσαν τις 5.000 ψυχές. Αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο, ο στενός δεσμός των Ελλήνων κατοίκων της περιοχής Χερροιάνων με εκείνους τους Έλληνες του Κάρς. Πάρα πολλοί Καρσιώτες (Καρσλήδες) προέρχονταν από την περιοχή των Χερροιάνων. Η μετανάστευση τους στο Κάρς έγινε μετά το 1878. Στην ίδια περιοχή, καθώς και σε άλλες περιοχές του Καυκάσου μετανάστευσαν και άλλοι πληθυσμοί από πολλές περιοχές του Πόντου.
Πηγή : Απομαγνητοφώνηση αρχειακού υλικό απ’ τις ραδιοφωνικές εκπομπές του κ. Στάθη Ευσταθιάδη του Συλλόγου Φάρος Ποντίων Θεσσαλονίκης. Πληροφοριοδότες του Στάθη Ευσταθιάδη για την εκπομπή Ποντιακοί Αντίλαλοι του Φάρου Ποντίων που ήταν αφιερωμένη στα Χερροίανα ήταν οι : Επαμεινώνδας Σωτηριάδης και Αλέξανδρος Παπαδόπουλος. Χερροίανα Πόντου - Παρακολουθείστε το αφιερωματικό μου βίντεο

Παρακάτω αποτυπώνεται η περιγραφή του επιφανούς Γεωργίου Θ. Κάνεως για την περιφέρεια των Χερροιάνων.
Τα Χερίανα μνημονεύονται και υπό του «Χρονικού του Παναρέτου» υπό τον τύπον η «Χερίανα». Εν τη περιοχή των Χερροιάνων υπάρχει και η ιστορική Λευκόπετρα, φρούριον οχυρόν με ενδεικτικά αρχαίων τειχών, παρά την ως άνω μονή του Αγίου Γεωργίου του Χαίνου, όπου είχε τα θερινά ανάκτορα του ο ήρωας Βασίλειος Διγενής Ακρίτας και ην καταστραφείσαν μετά την άλωσιν ανίδρυσε το 1848 ο τότε Μυρέων και είτα Νικοπόλεως επίσκοπος Χατζή Ιερεμίας Γεωργιάδης ο εξ Αδύσσης διά θυσίας 1.000 χρυσών λιρών, ως και ναόν λαξευτόν και μεγαλοπρεπή διά του διάσημου εν Πόντω και Α. ’Ασία αρχιτέκτονος Σωτηρίου Π' Εφραιμίδου Αδυσσενού, ως και αρτίαν Αστικήν Σχολήν, εις ήν πρώτος εδίδαξεν ο εκ των πρώτων και αρίστων μαθητών του πολλού Κυριακίδη ’Ιωάννης Γρηγορίου Ροδοκανάκης. Καθά δε ευρέως αναφέρει η παράδοσις εν τώ ποταμίω Χόψας και εξ όσων εδημοσίευσα εν τη λέξει Ματσεφά ( όρα Πον. Χρονικά, τεύχ. 21 · 22, σελ. 505) υπήρξεν επί της αλώσεως της Τραπεζούντος και επίσκοπος Χερριάνων Βασίλειος, όστις μετά 300 αλκίμων νέων συμπλακείς εν τη πεδιάδι του Λέοντος (Ασλάν - τσαΐρ) μετά των στρατιωτικών ταγμάτων του Φατίχ, έπεσεν ηρωϊκώς και καθά το 1901 μοί ανέφερεν ο εφημέριος του χωρίου Ματζηρά, ότι είχε χειρόγραφον, τον βίον και την πολιτείαν του Βασιλείου συνταχθείσαν υπό του λογίου ιερομονάχου και ηγουμένου Σουμελά Καλλινίκου του Φυτιάνου. Μοί έδειξε δε και το επ’ ονόματί του παρεκκλήσιον, όπου υπήρχε και ο τάφος του και όπερ επεσκέπτοντο προς ίασιν αι εκ σεληνιασμού πάσχουσαι ομογενείς και τούρκισσαι γυναίκες του ποταμίου. Είπον ανωτέρω ότι οι κάτοικοι των χωρίων των Χερροιάνων ήσαν ομογενείς αλλά κατά τους διαφόρους πολέμους της Ρωσσίας και της Τουρκίας και ιδίως του 1878 δια της εγκαταστάσεως εκεί πολλών Κιρκασίων εκ Καυκάσου και Κούρδων εκ του εσωτερικού και του αφορήτου καταστάντος εκεί βίου των ημετέρων, ως εκ των ληστρικών επιδρομών, ως δια ζωηρών χρωμάτων περιέγραψαν οι ιστορικοί Περ. Τριανταφυλλίδης (Ποντικά σελ. 108) και Σάββας Ιωαννίδης (Ιστορ. και Στ. Τραπ. σελ. 253) και της μη οικονομικής προόδου των κατοίκων, λόγω ελλείψεως συγκοινωνίας και της πωλήσεως εις συμφέρουσαν τιμήν των γεωργικών προϊόντων αυτών αναγκάσθησαν πολλοί να μεταναστεύσωσιν εις Ρωσσίαν και ιδίως από του 1880, ότε εφονεύθη ο πρόκριτος και βαθύπλουτος εθνομάρτυς Χερροιάνων και Κελκέτ εκ του χωρίου Τοχλού οβά, Χατζή Νικόλαος Τεμιρτζίδης (Σιδηρόπουλος). Έδρα της επισκοπής ταύτης υπήρξε το χ. Κορτσάφ’ εξ 700 τουρκικών και τουρκομανικών οικογενειών κατοικούμενον και όπου δείκνυνται ναοί κατεστραμμένοι και η θέσις της επισκοπής εν τω οικήματι του Χαϊρεττίν βέη, ως έμαθον εξ αυτού, ότε το 1915 υπηρέτουν ως σιτιστής εν τω εκεί εργατικώ στρατιωτική τάγματι. Οι κάτοικοι των Χερροιάνων πολλάκις απεπειράθησαν την σύστασιν ημιγυμνασίου εν Κελώροις και μάλιστα κατά το 1912, οτε πρωτοστατούντων των εισηγητών Παλτατσηπασίδων και των ευαγών οίκων συνηθροίσθησαν σημαντικά ποσά εις χρήμα και είδος, άλλ' οι επελθόντες πόλεμοι εματαίωσαν το εργον. Εκ Χερροιάνων λαμβάνουσι και μερικάς πηγάς των οι ποταμοί Λύκος, Αλυς, Ίρις και Ευφράτης.
Γ. Θ. Κανδηλάπτης (Κάνης).

Παρακάτω αναφέρονται τα χωρία των Χερροιάνων κατά τμήματα :
Τμήμα Γάρατζας
Γάρατσα, Γοτσούκιοϊ, Γκιουνμπαντούρ, Ζύμωνα, Κάλορα (Λευκόπετρα), Μαυρολίθ’, Ουλούσεϊραν, Παπούτς, Παρουτσή, Άνω Πελέν, Κάτω Πελέν, Πιντσάντων, Σαλούτ, Σιαμική, Άνω Ταρσός, Κάτω Ταρσός, Τσαγούλ