Γεωγραφικόν και Ιστορικόν Λεξικόν Επαρχίας Χαλδίας Μ' Μεσοχαλδία, Κιουρτούν, Τζίζερες, Αμπρικάντων, Χαβίαννα, Δέρραινα, Νίβαινα, Ίμερα, Κρώμνη, Σταυρίν, Μούζενα, Δεμιρτσήκιοην, Ζύγαννα, Λωρία, Ρυάκιον, Άρδασσα, Αρδασσόπολιν, Νανάκ, Ρουσταμάντων, Νατσαρά
Η Μεσοχαλδία. Πρόκειται για το σημερινό Τορούλ. Η Μεσοχαλδία αποτελούνταν από τα εξής τμήματα με 182 χωριά, χριστιανικά και τουρκικά:
1. Κιουρτούν (Περισσότερες πληροφορίες για την περιφέρεια Κιουρτούν στους ακόλουθους συνδέσμους: Επαρχία Κιουρτούν / Κιουρτούν Ιστορικό - Γεωγραφικό σημείωμα / Κιουρτούν Υποδιοίκηση Ντορούλ)
2. Ποτάμιον Τζίζερες ή Αμπρικάντων Το χωρίον Αμπρίκ της Χαλδίας του Πόντου
3. Ποτάμιον Τσίτες Πως εχτίεν η Τσίτε
4. Χαβίαννα Χαβίανα Πόντου. Ένα ξεχασμένο γαμήλιο έθιμο - Π. Η. Μελανοφρύδη
5. Δέρραινα
6. Νίβαινα
7. Ίμερα Η Ίμερα ή Γήμερα της Χαλδίας του Πόντου
8. Κρώμνη Κρώμνη Πόντου - Ιστορία, Λαογραφία, Πολιτισμός
9. Σταυρίν Σταυρίν Χαλδίας Πόντου
10. Μούζενα Μούζενα Χαλδίας Πόντου
11. Δεμιρτσήκιοην
12. Ζύγαννα Ασ’ ση Ζύγαναν και ζήσον. Λαογραφικά Παντελή Η. Μελανοφρύδη. Παροιμία Χαλδίας Πόντου )
13. Λωρία Λωρία Χαλδίας Πόντου και
14. Ρυάκιον με έδρα την Άρδασσα ή Αρδασσόπολιν. Γεωγραφικό Λεξικό Χαλδίας Νο.8 Μεσοχαλδία, Νανάκ, Νατσαράντων, Ναζηράντων, Νίβαινας ποταμός.
Το Νανάκ. Μία από τις ενορίες της Κρώμνης των μεγαλύτερων άλλοτε εκ των 75 οικογενειών, οι οποίες εσχάτως περιορίστηκαν σε 20. Βρισκόταν απέναντι από το συνοικισμό Ρουσταμάντων στη δυτική πλευρά της Ανατολικής χαράδρας με ναό του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Εκεί γινόταν μεγάλο πανηγύρι στις 29 Αυγούστου όπου προσέτρεχαν προσκυνητές από τα γύρω χωριά.
Το Νατσαράντων. Χωριό με λαμπρούς οπωροφόρους κήπους κοντά στο ποτάμι Γιαγλίτερες με 25 οικογένειες σε δύο ενορίες και ναό του Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτου πάνω στη δημόσια οδό. Από το χωριόν αυτό κατήγετο η διαπρεπής οικογένεια Αιγυπτιάδη ή Μισιρλή Ζατέδων οι οποίοι μπήκαν στην υπηρεσία του Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου με το προσωπείο των δίπιστων, ανήλθαν σε ψηλά αξιώματα και απέκτησαν τίτλους ευγενείας. Από την οικογένεια αυτή κατάγεται και ο αείμνηστος γυμνασιάρχης Ιωαννίνων Ισραήλ Βασιλειάδης, οι διδάσκαλοι Κωνσταντίνος, Γεώργιος και Ευστάθιος Βασιλειάδης και ο στρατιωτικός ιατρός Έλλην Βασιλειάδης.
Το Ναζηράντων. Μία από τις ενορίες (η μόνη τουρκική) στην Ίμερα. Ήταν ενορία 4 μόνο οικογενειών, βρισκόταν κοντά στην ενορία Θωμάντων σε μια πολύ γραφική τοποθεσία.
Νίβαινας ποταμός. Ποτάμι που πηγάζει από το όρος Άγιος Παύλος και συμβάλλει στο ποτάμι της Δέρραινας και του Καραμουσταφά και χύνεται στον ποταμό Κάνιν. Στο ποτάμι της Νίβαινας βρίσκονται τα εξής χωριά: Ραματανάντων, Σιμερά, Άγιος Ιωάννης, Γιαννίκα και Αρταπίρ. Σε αυτή την περιφέρεια υπάρχουν πολλά φρούρια και ερείπια ναών.
Συνεχίστε την περιήγηση σας στη Χαλδία μέσα και τα επόμενα αφιερώματα μας στα χωριά, τα ποτάμια και τα τοπωνύμια της επαρχίας Χαλδίας. Ένα εξαιρετικό πόνημα του αείμνηστου κ Γεωργίου Κανδηλάπτη Κάνι.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com