Γεωγραφικόν και Ιστορικόν Λεξικόν Επαρχίας Χαλδίας P' (Ρακάν, Ραμαζανάντων, Ρέξαινα, Ρουσταμάντων, Ρουσίον, Ρυάκιον).
Το Ρακάν. Αποτελούσε ενορία της Κρώμνης, άλλοτε είχε 30 οικογένειες αλλά τα τελευταία χρόνια ερημώθηκε. Βρίσκεται κάτω από την ενορία Σαράντων. Γεωγραφικόν και Ιστορικόν Λεξικόν Επαρχίας Χαλδίας P' (Ρακάν, Ραμαζανάντων, Ρέξαινα, Ρουσταμάντων, Ρουσίον, Ρυάκιον).
Το Ραμαζανάντων. Είναι χωριό που βρίσκεται στο ποτάμι της Νίβαινας σε πεδινή θέση κι έχει 60 οικογένειες εκ των οποίων οι 20 είναι οθωμανικές, αλλά φιλέλληνες και ελληνικής καταγωγής (εξισλαμισμένοι;) με ήπιο χαρακτήρα. Πήρε το όνομά του από έναν ονόματι Ραμαζάν, τερέμπεη του ποταμού αυτού στα χρόνια που ακολούθησαν μετά την άλωση της Τραπεζούντας. Έχει αρχαιότατο Ιερό Ναό του Αγίου Πρωτομάρτυρα Στεφάνου κι άλλον έναν της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ο οποίος ιδρύθηκε το 1850, αλλά και σχολείο με έναν διδάσκαλο. Μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο μερικοί εκ των κατοίκων μετοίκησαν στο μεταλλείο του Γκιουμούσ̆ Ματέν στο νομό Ικονίου και σε μερικά χωριά του Καυκάσου, όπου μετέρχονταν το επάγγελμα του μεταλλουργού, του κτίστη και άλλων βιοποριστικών επαγγελμάτων. Μεταξύ του Ραμαζάντων και των πανδοχείων του Μπιλμπίλ Χανίν, προ αιώνων υπήρχε μια πολίχνη που ονομαζόταν το Μεσοχώρ’ το οποίο αργότερα ερημώθηκε κι έμειναν τα ερείπια των τοίχων και των υπόγειων στοών και μόνο σώζεται ακέραιος ο Ναός της Ευαγγελίστριας και στο παραπάνω όρος του Αγίου Κώστα (Αϊ-Κώστα) σπήλαιο, στους τοίχους του οποίου υπάρχουν εικόνες (ζωγραφιές) των Αγίων της Ορθόδοξης Εκκλησία με ζωηρά χρώματα ως και πολλά παρεκκλήσια. Στο Μεσοχώρι ανακαλύφθηκε σε έναν αγρό ένας αργυρός Σταυρός με χάλκινο σκεύος (παρχάτς) μέσα στο οποίο υπήρχαν πολλά νομίσματα ευτελούς αξίας, τα κοινώς γνωριζόμενα τιμενία. Απέναντι από το χωριό υπάρχει στην πρόσοψη του βράχου αρχαία ελληνική (δυσανάγνωστη) επιγραφή η οποία είναι γνωστή ως “Γραμμένη Πέτρα”. Οι κάτοικοι των χωριών Ποταμίου, Νίβαινας, Τουρμουσ̆άντων, Γιαννίκας, Συμεράς, Μανανάντων, Αρταπίρ, και Αγίου Ιωάννη αλλά και οι κάτοικοι του ποταμού της Δέρραινας την περίοδο της Άνοιξης ανεβαίνουν στα παρχάρια του Ακ Σουϊ της περιφέρειας της Αυλήαννας στις υπώρειες του όρους Άγιος Παύλος. Γεωγραφικό Λεξικό Χαλδίας Νο.8 Μεσοχαλδία, Νανάκ, Νατσαράντων, Ναζηράντων, Νίβαινας ποτ,
Η Ρέξαινα. Τουρκικό χωριό στον παραπόταμο των Κιοσέδων με 50 οικογένειες. Άλλοτε ήταν χριστιανικό με ερείπια φρουρίου και Ιερό Ναό.
Το Ρουσταμάντων. Μικρή ενορία της Κρώμνης με 22 οικογένειες κάποτε. Τώρα είναι ακατοίκητη. Βρισκόταν πίσω από τη Γλούβενα.
Το Ρουσίον. Χωριό στο ποτάμι Γιαλλίτερες πάνω από το χωρίον Νατσα̤ράντων με 25 οικογένειες, και δύο Ιερούς Ναούς : του Αγίου Δημητρίου και της Αγίας Βαρβάρας. Επίσης διατηρούσε και ένα Σχολείο.
Το Ρυάκιον. Είναι ένα ποτάμι που πηγάζει από την Κάγκανα και χύνεται στον ποταμό Κάνι κοντά στην Άρδασσα.
Συνεχίστε την περιήγηση σας στη Χαλδία στα επόμενα αφιερώματα μας στα χωριά, τα ποτάμια και τα τοπωνύμια της επαρχίας Χαλδίας. Ένα εξαιρετικό πόνημα του αείμνηστου κ Γεωργίου Κανδηλάπτη Κάνι.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
