Γεωγραφικόν και Ιστορικόν Λεξικόν Επαρχίας Χαλδίας 38ον: Χανακάδες, Χούς Χάραβα, Χάραβα Κινέη & Χαρπούζι.
Τα Χανακάδες. Η τουρκική ονομασία ήταν Χανεκελέρ. Πρόκειται για ένα γραφικό οροπέδιο πάνω από την ενορία του Αγίου Γεωργίου της Αργυρούπολης σε δεκάλεπτη απόσταση από την πόλη.
Η ονομασία του παράγεται από την τουρκική λέξη Χαντέκ δηλαδή λάκος (χαντάκι), λόγω του λακκοειδούς του σχήματος. Ιστορικώς γνωρίζουμε από σημείωση αρχαίου χειρογράφου (μουσικού εγχειριδίου) που βρίσκεται στη βιβλιοθήκη του Μητροπολιτικού Ναού της Αργυρούπολης ότι είχε Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ιδρυθέντα το 1613 από τον ιερέα Ανδρόνικο όπως άλλοτε έγραψα στα Ποντιακά Φύλλα (αρ.13 σελ.18). Γεωγραφικό Λεξικόν Χαλδίας Πόντου Χανακάδες, Χούς Χάραβα, Χάραβα Κινεή, Χαρπούζι. Με την πάροδο του χρόνου ο Ναός κατέρρευσε και τον επισκεύασε ένας ενορίτης ονόματι Διονύσιος Διονυσιάδης το 1898 ενώ εκ θεμελίων τον επανίδρυσε το 1902 ο Γεώργιος Π. Λουκάς και παραδόθηκε προς άμεση χρήση για την πραγματοποίηση των ιερών ακολουθιών και των θείων λειτουργιών. Όπως διάβασα στις σελίδα 554 του βιογραφικού ημερολογίου του Αργυρουπολίτη προύχοντα Χατζη Κωνσταντίνου, Χατζη Ιωαννίδου, τα Χανακάδας αγοράστηκαν το 1839 από τον πατέρα του Χατζη Ιωάννου Χατζη Ανδρέου από τον γαιοκτήμονα Τοπάλογλου Μεχμέτ αγά και χρησιμοποιήθηκαν ως έπαυλις του επι τριάντα ολόκληρα χρόνια, ενώ ήταν κατάφυτη από οπωροφόρα δέντρα και κατάκτιστη από διάφορα οικήματα. Το 1855 όταν εμφανίστηκε η πανώλη στην Αργυρούπολη στα Χανακάδας κατέφυγε για να σωθεί η πολύκλαδος οικογένεια των Χατζη Ιωαννίδων – Χατζη Ανδρέων και Διονυσιάδων. Έμεινε στην κατοχή του Χατζη Κωνσταντίνου μέχρι το 1869 οπότε μετά από πολλά έξοδα κατάντησε απροσοδοφόρος και συνεπεία κατάσχεσης νόμιμα ή παράνομα (ας όψεται η τότε τουρκική κυβέρνηση) πολλών αγρών και βοσκότοπων από τους αχαρακτήριστους Αρμένιους της Αργυρούπολης για τη Μονή Βάγη (όρα στα Ποντιακά Φύλλα, αρ.44 σελ.61) σε βάρος των κατοίκων του χωριού του Αγίου Μιχαήλ. Με την προτροπή του γενικού διοικητού Τραπεζούντος Μουχλή πασά, του βοηθού του Δημητρίου Γενιδουνγιά (Νεόκοσμου) και του διοικητού της Αργυρούπολης Σουκρή βέη ο ιδιοκτήτης Χατζη Κωνσταντίνου Χατζη Ιωαννίδης πώλησε τη γη αυτή των Χανακάδων στους Αρμενίους της Αργυρούπολης έναντι 12.000 γροσίων και μετεβλήθη σε παρχάρι όπου έχτισαν καλύβες οι οποίες σώζονται ως τις ημέρες μας. Στον τόπο εκείνο τελούσαν τρείς πάνδημες πανηγύρεις: Την Παρασκευή της Διακαινησίμου, του Αγίου Πνεύματος και του Δεκαπενταύγουστου, εκτάκτως δε και όποτε ήθελαν να τελέσουν τη Θεία Λειτουργία. Άλλοτε υπήρξε κατάφυτη περιοχή με οπωροφόρα δέντρα, αλλά και άλλα άκαρπα λόγω της ύπαρξης άφθονων υδάτων και του εξαίσιου κλίματος. Υπήρξε κέντρο διασκέδασης και χώρος αναψυχής των πολιτών και των μαθητών του Φροντιστηρίου, μάλιστα από το 1898 με τη συνδρομή των ενοριτών διανοίχθηκε ευρεία λεωφόρος η οποία πολύ βοήθησε τους κατοίκους των χωρίων Άτρα, Μοναστήρι, Μάλαχα, Μόξιφα, Θέμπεδα και άλλων σε επίπεδο συγκοινωνίας. Ήταν μάλιστα προσιτή σε πλούσιους και φτωχούς όπως αναφέρει και η σχετική παροιμία: «Ε! παπά μ’, ‘ς σα Χανακάδας πέντε παρών λεπλεπία». Από τα Χανακάδας διερχόταν η μεγάλη αρτηρία των υδάτων των ενοριών Αγίου Γεωργίου, Σουλεϊμανιε, Αγίου Ιωάννου και Αρμενίων. Είχε δε πολλές εισόδους μεταλλείων τα οποία ως φαίνεται εκμεταλλεύονταν οι ημέτεροι (Έλληνες του Πόντου) ακόμα από τα χρόνια των Κομνηνών από τις οποίες δέκα εισόδους άνοιξε το 1890 ο Γερμανός μηχανικός Παύλος Κράουζ ο οποίος εκμεταλλευόταν τα μεταλλεία της Αργυρούπολης επί δύο έτη οπότε αργότερα τα έκλεισε με συμφωνία 99 χρόνων και έφυγε για τα χρυσορυχεία και αδαμαντωρυχεία του Τρανσβάλ της Αφρικής. Η Αργυρούπολις (Κιουμουσχανέ) του Πόντου
Η Χάραβα Χούς ή Χούς Χάραβα. Βρισκόταν κοντά στο χωριό του Αγίου Μιχαήλ πάνω στην οροσειρά και πιο πάνω από τον Κάνιν ποταμό. Είχε δώδεκα (12) οικογένειες και Ιερό Ναό προς τιμή του Αγίου Μεγαλομάρτυρα Δημητρίου. Διαβάστε περισσότερα στην ακόλουθη ανάρτηση μου με τίτλο Λαογραφικά Γλωσσικά Σύμμεικτα εκ του χωριού Γούζ Χάραβα:
Η Χάραβα Κινέη. Το όνομα της σημαίνει ότι αποβλέπει προς τον ήλιο. Βρίσκεται στο τμήμα της Μούζενας σε ανηφορικό και πετρώδες έδαφος. Είχε δεκαοχτώ (18) οικογένειες ομογενών Ελλήνων και τρείς (3) τουρκικές με Ιερούς Ναούς του Αγίου Κωνσταντίνου και του Αγίου Χριστοφόρου, ενώ διατηρούσε και Σχολείο. Η Μούζενα της Χαλδίας του Πόντου
Το Χαρπούζι. Αρχαίο χωριό από την εποχή των Κομνηνών κοντά στα ποτάμια Τσίτες και Πιβεράς. Γεωγραφικό Λεξικό Χαλδίας 12 - Πέσ̆ κιλσέ, Πιβερά, Πινα̤τάντων, Πιστοφάντων, Ποταμόπον
Συνεχίστε την περιήγηση σας στη Χαλδία. Στα επόμενα αφιερώματα μας θα γνωρίσετε τα χωριά, τα ποτάμια, τα όρη και τα τοπωνύμια της επαρχίας Χαλδίας. Ένα εξαιρετικό πόνημα του αείμνηστου κ. Γεωργίου Κανδηλάπτη Κάνι.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com