Γεωγραφικόν & Ιστορικόν Λεξικόν Επαρχίας Χαλδίας 40ον μέρος: Χασάρ-Χανά (Ταλταπάν), Χασκουκάντων Κρώμνης, Χάσκιοην & Χατούν Ογλού (Άτρας)
Η Χασάρ – Χανά
Πρόκειται για την τουρκική ονομασία του χωριού Ταλταπάν ομογενούς ενορίας της Ανακοχλής με εξαίρετους οπωροφόρους κήπους κοντά στο ποτάμιον του Κάνεως με πέντε (5) ομογενείς οικογένειες και έδρα ισχυρού τερέμπεη ο οποίος προστάτευσε τους Έλληνες ομογενείς μας τους χρόνους της δουλείας.
Γεωγραφικό Λεξικό Χαλδίας Πόντου Χασάρ-Χανά, Χασκουκάντων, Χάσκιοην, Χατούν Ογλού
Του Χασκουκάντων. Μία από τις γραφικές ενορίες του Αληθινού ενορίας της Κρώμνης.
Το Χάσκιοην. Ομογενές χωρίον στον ποταμό Καραμουσταφά το οποίο ανήκε στην περιφέρεια της Άτρας από την οποία απέχει σαράντα πέντε (45) λεπτά. Είχε δύο ενορίες με είκοσι πέντε (25) οικογένειες ενώ παλιότερα εβδομήντα (70). Ο Ιερός Ναός ετιμάτο στη μνήμη του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου. Μετά τον Κριμαϊκό Πόλεμο οι κάτοικοι του Χάσκιοην μετανάστευσαν στη Ρωσία ενώ το χωριό κατοικήθηκε από Χαβιανίτες, Αδυσσενούς και Φυτιανίτες. Υπήρξε πατρίδα του ηγουμένου της Ιεράς Μονής Χαλιναρά, Ιωαννικίου του Α΄.
Το Χατούν Ογλού. Γραφικό και πλούσιο παρχάρι σε νομή, αγρούς και δάση. Ανήκε στα χωριά Άτρας, Μάλαχας και Μοναστήριον στους πρόποδες του όρους Κιαβούδ Δάγ. Η παράδοση αναφέρει ότι το παρχάρι αυτό δωρήθηκε στους κατοίκους των παραπάνω χωριών από την Λιβεραία Βασίλισσα Μαρία Γκιουλ Μπαχάρ εξ’ ου και το όνομα του. Η Γκιουλμπαχάρ Αϊσέ Χατούν (Οθ. Τούρκικα:گل بهار خاتون) (Τούρκικα: Gülbahar (Kül-Bahār) Ayşe Hatun, 1453 - 1510 ή 12 Ιουνίου 1515) καταγόταν από το χωριό Λιβερά, της Τραπεζούντας του Πόντου, έζησε περί το δεύτερο ήμισυ του 15ου αιώνα, ήταν η όγδοη σύζυγος του σουλτάνου Βαγιαζήτ Β΄ και μητέρα του σουλτάνου Σελίμ Α΄ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. 
Ο πλήρης τίτλος ήταν: Devletlu İsmetlu Gülbahar (Kül-Bahār) Ayşe Hatun Aliyyetü'ş-Şân Hazretleri. Ήταν η κόρη του ιερέα του χωριού και την έλεγαν Μαρία. Ήταν ελληνικής καταγωγής. Κατά την περί αυτής παράδοση που επιβεβαιώνει και ο Κ. Παπαρρηγόπουλος, διερχόμενος κάποτε από το χωριό, κατάκοπος ο Σουλτάνος με την ακολουθία του και βλέποντας το δροσερό τοπίο της ποντιακής εκεί περιοχής ξεπέζεψε για να ξεκουραστεί δίπλα στη πηγή του Ναού του Αγίου Κωνσταντίνου. Εκείνη τη στιγμή είδε να έρχεται η ωραία εκείνη κόρη του ιερέα με το κοπάδι της και της οποίας το κάλλος τόσο κατέθελξε τον Σουλτάνο που της ζήτησε να του προσφέρει εκείνη νερό από το χρυσό κύπελλο που της έδωσε. Εκείνη αμέσως του έφερε, αλλά κρατούσε το κύπελλο τόσο αδέξια που κάποια δάκτυλά της βρέχονταν στο νερό. Ο Σουλτάνος το παρατήρησε και άδειασε το νερό ζητώντας της νέο καθαρότερο. Εκείνη έσπευσε αλλά αυτή τη φορά μέσα στο κύπελλο έπλεαν φύλλα και χόρτα. Ο Σουλτάνος επέπληξε την Μαρία αλλά επειδή ήταν πολύ διψασμένος συνέχισε και ήπιε το νερό ζητώντας να το ξαναγεμίσει. Την στιγμή που έπινε η Μαρία του απολογήθηκε ότι το έκανε επίτηδες, επειδή το νερό είναι πολύ κρύο και εκείνος ήταν ιδρωμένος, έτσι έπρεπε να καθυστερήσει λίγο για να του προφυλάξει την υγεία του. Ο Σουλτάνος ξεδιψασμένος πλέον και ακούγοντας τα λεγόμενα της Μαρίας συγκινήθηκε από τη λεπτή φροντίδα της ωραίας αυτής κόρης και αμέσως τη ζήτησε από τον πατέρα της, την έφερε με τιμές στη Κωνσταντινούπολη, την έκανε σύζυγό του και την ονόμασε Γκιουλ Μπαχάρ που σημαίνει "το ρόδο της Άνοιξης"), την οποία και κράτησε επί μακρόν στα ανάκτορά του. Αργότερα όταν αντελήφθη ότι είχε επισύρει το φθόνο των άλλων γυναικών του χαρεμιού του, προκειμένου να την προφυλάξει από τις έντονες ανακτορικές μηχανορραφίες, την έστειλε στην πατρίδα της με τον γιο της και με όλες τις απολαβές και τιμές βασιλικής συζύγου. Εκεί παρέμεινε μέχρι το θάνατό της. Ο γιος της Γκιουλμπαχάρ ο Σελίμ Α΄ έγινε σουλτάνος, αν και ποτέ η ίδια δεν αναγνωρίστηκε ως Βαλιντέ Σουλτάν επειδή πέθανε πριν από την άνοδο του Σελίμ Α΄ στο θρόνο. Η Γκιουλμπαχάρ βοήθησε πολύ την πατρίδα της τόσο ώστε τα ιδιαίτερα προνόμια των κατοίκων διατηρήθηκαν μέχρι της εποχής του τουρκικού συντάγματος. Φάνηκε όμως ευεργέτης και στους Τούρκους της περιοχής για χάρη των οποίων έκτισε το "Ιμαρέτ" (στη Τραπεζούντα) που λειτουργούσε ως ιεροσπουδαστήριο (θεολογική σχολή μουσουλμάνων). Σ΄ αυτό δε το τέμενος θάφτηκε η Μαρία (Γκιουλμπαχάρ) όταν πέθανε το 1510 όπου επί του μαυσωλείου της φέρεται επιγραφή στην αραβική και περσική και στην οποία αποκαλείται "Ρωμαία Δέσποινα". Το όνομα "Γκιουλμπαχάρ" έγινε περισσότερο όμως γνωστό στους νεοέλληνες από το ομώνυμο ρεμπέτικο τραγούδι που έγραψε ο Βασίλης Τσιτσάνης το 1950 και που το ερμήνευσε η μεγάλη ρεμπέτισσα της εποχής Ρένα Ντάλια σε αργό ανατολίτικο ρυθμό και που υπήρξε μεγάλη επιτυχία. Οι κάτοικοι των ως άνω χωρίων όπου ανήκε το παρχάρι Χατούν Ογλού έδιναν φόρο στα σουλτανικά παλάτια εβδομήντα (70) οκάδες βούτυρο μέχρι της εκδόσεως του Τανζιμάτ. Ο όρος Τανζιμάτ περιγράφει μια σειρά από μεταρρυθμίσεις με στόχο την αναδιοργάνωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σε επίπεδο διοίκησης, οικονομίας και σχέσεών της με τους υπηκόους της.
Συνεχίστε την περιήγηση σας στη Χαλδία. Στα επόμενα αφιερώματα μας θα γνωρίσετε τα χωριά, τα ποτάμια, τα όρη και τα τοπωνύμια της επαρχίας Χαλδίας. Ένα εξαιρετικό πόνημα του αείμνηστου κ. Γεωργίου Κανδηλάπτη Κάνι.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
