Το χωρίον Απτουραχμανλή του Άκ Δάγ Μαδέν / Γαλατικός Πόντος Το Ελληνικόν Μεταλλείον του Άκ Δάγ Μαδέν / Γεωργίου Κ. Φωτιάδη
To Απτουραχμανλή βρίσκεται δυτικά του Άκ Δάγ Μαδέν και σε απόσταση τριάντα (30) χιλιομέτρων κοντά στο δημόσιο δρόμο Μαδέν – Υοσγάτης. Η περιοχή είναι πεδινή και ευφορότατη.
Είχε περίπου τριακόσιες (300) οικογένειες με χίλιους πεντακόσιους (1500) κατοίκους. Οι κάτοικοι ήρθαν από την Αργυρούπολης (Τραπεζούντας) του Πόντου κι εγκαταστάθηκαν εκεί κατά το 1840-1845. Το χωρίον Απτουραχμανλή - Γαλατικός Πόντος - Το Ελληνικόν Μεταλλείον του Άκ Δάγ Μαδέν. Με ένα χείμαρρο από δυτικά προς ανατολικά, το χωριό χωριζόταν σε δύο μαχαλάδες, τον βόρειο και τον νότιο, όμως οι κάτοικοι και των δύο μαχαλάδων έλεγαν ο πέρα μαχαλάς. Στη μέση του χωριού, στο βόρειο μαχαλά, υπήρχε ένας γήλοφος ύψους 60-70 μέτρα με το όνομα Γίκ (ύψωμα). Σε αυτό το γήλοφο υπήρχαν ερείπια παλαιού Χριστιανικού οικισμού. Βρέθηκαν παλαιά αντικείμενα μεταξύ των οποίων κι ένα αγαλματίδιο για το οποίο έγινε δίκη και κατασχέθηκε.
Οι πατριαρχικές οικογένειες του χωριού ήταν οι εξής:
1. Κορθανασάντων – Ποπάντων.
2. Χατζημωϋσάντων
3. Κερογλάντων
4. Χωραφάντων
5. Aντρεάντων
6. Τελιοράντων
7. Χουζανάντων
8. Γαβρανάντων
9. Απεσλάντων
10. Τουχτάντων κ.λ.π.
Ο Iερός Nαός του χωριού ετιμάτο στη μνήμη των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και βρισκόταν στο νότιο μαχαλά. Οι ευσεβείς κάτοικοι ανήγειραν καινούριο δίπλα στον παλιό ναό. Οι τοιχοποιία είχε τελειώσει και οι κολώνες στήθηκαν, όταν άρχισε η εγκατάλειψη του χωριού το 1923. Όταν τον Απρίλιο του 1923 φύγαμε από το Μαδέν, διανυκτερεύσαμε έξω από το Απτουραχμανλή. Απείχε 200 έως 250 μέτρα από το δημόσιο δρόμο. Το πρωί της επομένης πήγα να δω το χωριό. Στην άκρη είχε εγκαταλειφθεί η ανέγερση του ναού, όπως είπαμε, ανέβηκα πάνω στον τοίχο και έτρεξα δύο φορές από τη μια άκρη ως την άλλη και αισθανόμουν ιδιαίτερη χαρά όταν έφτανα στο ημικύκλιο του ιερού. Οι ιερείς που ιερουργούσαν στο ναό ήταν: Ο παπα-Θεόδωρος Παπαδόπουλος, ο παπα-Ευστάθιος Χουζανίδης, ο παπα-Δαμιανός Σιδερίδης, ο παπα-Σάββας Παπαδόπουλος, ο παπα-Γρηγόριος Χουζανίδης και ο παπα-Γιάννης Παπαδόπουλος. Ψάλτες που κατά καιρούς έψαλλαν ήταν οι: Παναγιώτης Τσακαλίδης (Μουσικός), Γ. Σιδερίδης, Κωνσταντίνος Χ” Μωϋσιάδης. Ο καλόγερος Θεόδωρος Αναστασιάδης στο μοναστήρι του Ζιν Τζίντερε ήταν απ’ το Απτουραχμανλή. Τα εξωκλήσια ήταν πολλά προς τα νότια του χωριού ήταν ο Άγιος Ιωάννης πάνω σε ένα λόφο και στους πρόποδες του η Αγία Σοφία. Προς Ανατολάς πάνω στο δρόμο ο Άγιος Χαράλαμπος και δυτικά πάνω σε ύψωμα ο προφήτης Ηλίας. Το σχολείο είχε διθέσιο διδακτήριο. Διδάσκαλοι που δίδαξαν στο χωριό στο σχολείο ήταν ο Δαμιανός Σιδηρόπουλος πριν γίνει ιερεύς αλλά και μετά ο Μωυσής Χατζή Μωϋσιάδης, ο οποίος ήρθε στην Ελλάδα. Μαζί φτάσαμε στην Κωνσταντινούπολη και εγκατασταθήκαμε προσωρινά στα νοσοκομεία του Μπαλικλί. Εκεί τακτικά διάβαζε τα προδοτικά κατορθώματα του διαβόητου παπα-Ευθύμ’ στην εφημερίδα και γελούσαμε. Πέθανε στο Δυτικό Γιαννιτσών. Επίσης δίδαξαν στο ίδιο σχολείο ο παντελής Καλαϊτζίδης, από το Μαδέν, ο Παναγιώτης Σιδερίδης και τη Καρίσαββα ο Στάθιον. Προύχοντες του χωριού ήταν πολλοί, μεταξύ των οποίων οι Θεοδ. Γιαννίδης, Κοσμάς Χ” Μωυσιάδης, Ελευθέριος Χωραφάς, Σπυρίδων Παυλίδης, Παντελής Σιδηρόπουλος, Δεληγιαννίδης Δημ, Σάββας Φασιάδης, Θεόδωρος Σιδερίδης, οι αδελφοί Δαμιανός και Σάββας Χ” Μωϋσιάδης και ο Ιγνάτιος Παπαδόπουλος, ο τελευταίος αντικεμαλικός πρόεδρος. Σκοτώθηκε από τους κεμαλικούς. Ο Γεώργιος Σιδερίδης επίσης εφονεύθη το 1920 σε μια επιδρομή ατάκτων τσετών. Δραστήριος ήτανε ο Κοσμάς Χ” Mωυσιάδης. Σε μια επιδρομή Τούρκων έφιππων πρόβαλε σθεναρά αντίσταση και τους απέκρουσε. Επειδή το χωριό βρισκόταν πάνω στο δημόσιο δρόμο και στα δυτικά όρια της περιοχής του, Μαδέν δεχόταν τακτικά δημοσίους υπαλλήλους, αποσπάσματα χωροφυλακής και στρατού που διανυκτέρευαν υποχρεωτικά εκεί. Τότε οι κοινοτάρχες τους φιλοξενούσαν στους ξενώνες του χωριού, με τη συμπαράσταση όλων των κατοίκων. Με τη φιλοξενία αυτή οι πρόεδροι απέκτησαν φίλους, κέρδισαν την εμπιστοσύνη μεγάλων προσώπων και στις δύσκολες στιγμές κατέφευγαν σε αυτούς και ζητούσαν τη συμπαράσταση τους. Ειδικό γνώρισμα των κατοίκων πέρα από τη φιλοξενία ήταν και είναι η πάλη. Κατά την ημέρα της πανηγύρεως των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης την 21η Μαϊου τη Μαϊου τελούσαν παλαιστικούς αγώνες και η επιτροπή ή της κοινότης ή των χωρικών απένειμαν δώρα (έπαθλα) στους νικητές. Πολλά από τα δώρα αυτά προήρχοντο από άλλα γειτονικά χωριά. Το ειδικό αυτό γνώρισμα των κάτοικων το μετέφεραν και στο Δυτικό (Στίβα) Γιαννιτσών, όπου εγκαταστάθηκαν. Εδώ διακρίθηκαν πολλοί παλαιστές, μεταξύ των οποίων ο βαλκανιονίκης Κωνσταντίνος Κουζανίδης του Ιωάννου, ο Χρήστος Γαβρανίδης του Ιωάννου ο καλύτερος τεχνίτης της Ελληνορωμαϊκής Πάλης, ο πρώτο παλαιστής Κεμερίδης Χαράλαμπος, ο Κυριάκος Αθανασιάδης και άλλοι. Η φήμη του Δυτικού απλώθηκε σε όλη τη βόρειο Ελλάδα, ώστε και σήμερα επικρατεί εντύπωση όταν ξένος συναντά κάποιον κάτοικο από το δυτικό να αναμένει την ερώτηση: «Παλεύεις πατριώτη;». Δυστυχώς σήμερα η ωραία αυτή παράδοση ατόνησε. Πρέπει με το Σύλλογο Υψηλάνται να αναβιώσει και πάλι. Ο μεγαλύτερος όγκος των κατοίκων του Απτουραχμανλή όταν έφτασαν στην Ελλάδα εγκαταστάθηκαν στο Δυτικό Γιαννιτσών, οι υπόλοιποι πήγαν στη Λεκάνη Καβάλας και λίγοι στο Ριζοχώρι Αριδαίας. Ο Δημήτριος Αθανασιάδης (Λυκειάρχης) ήταν ο κύριος πληροφοριοδότης μου για το Απτουραχμανλή. Αγάπησε τόσο πολύ το Άκ Δάγ Μαδέν, ώστε κάθε χρόνο επισκέπτεται το Απτουραχμανλή και διανυκτερεύει στο σπίτι όπου γεννήθηκε ο πατέρας του. Ακ Δάγ Μαδέν (AkDagMadeni) Ιστορία - Λαογραφία - Πολιτισμός.
Το χωρίον Απτουραχμανλή του Άκ Δάγ Μαδέν / Γαλατικός Πόντος Το Ελληνικόν Μεταλλείον του Άκ Δάγ Μαδέν / Γεωργίου Κ. Φωτιάδη
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία – Βασίλειος Β. Πολατίδης – www.kotsari.com
