Εξοχές – Σουμοχώρια – Παρχάρια Τραπεζούντας Ματσούκας Κρώμνης. Ιστορία Γεωγραφία - Χρονικά του Πόντου τεύχος 9ον 1944. Κείμενο Γεώργιου Βαφειάδη
Εξοχές Τραπεζούντας. Οι περισσότερες ελληνικές οικογένειες της Τραπεζούντας κάθε καλοκαίρι ξεχύνονταν για παραθερισμό σε μαγευτικές και ολόδροσες εξοχές. Ο περιορισμένος και μονότονος βίος του χειμώνα μεταπηδούσε στην πολυποίκιλη χαρούμενη και ελεύθερη ζωή σε μαγευτικά τοπία, βουνά λαγκάδια δάση και παρχάρια.
Σιμοχώρια Σουμοχώρια - Εξοχές της Τραπεζούντας του Πόντου. Κρώμνη & Ματσούκα. Οι εξοχές άλλες μεν ήταν σε απόσταση έως και 10 χιλιομέτρων και ελέγοντο Σουμοχώρα̤ ή Σιμοχώρα̤*, άλλες δε σε απόσταση 35 έως 60 και πλέον χιλιόμετρα. Σουμοχώρα̤. Το πλησιέστερο, μαγευτικότερο και πλουσιότερο Σουμοχώρ’ σε απόσταση 5 χιλιομέτρων νοτιοδυτικά της πόλεως της Τραπεζούντας με αμαξωτό δρόμο ήταν το Σοούκ Σου. Σε αυτό οι εύποροι είχαν τις επαύλεις τους. Μεταξύ αυτών ξεχωριστή θέση είχαν οι βίλες του Κ. Θεοφυλάκτου, Κ. Καπαγιαννίδη και του Π. Ακρίτα με κήπους και θερμοκήπια κατάφυτους από ωραιότατα εκλεκτά λουλούδια και πανύψηλα έλατα. Πολλοί άλλοι ομογενείς είχαν τα ιδιόκτητα θέρετρα τους, όπως οι οικογένειες Κ. Βελισσαρίδου, Π. Γιαννηκαπάνη, Γραμματικοπούλου Πέτρου και Παρασκευά και Παν. Ευφραιμίδου, Π. Θεοφυλάκτου, Γ. Κακουλίδου, Ν. Καρυοφύλλη, Κασφύκη, Καραγιαννίδου, Γ. Καρβωνίδου, Υιών Α. Κογκαλίδου, Κυτρίδη, Π. Μαυρίδη, Μ. Παπαδόπουλου, Πατσάκογλου, Σοφιανού, Γ. Συρινόπουλου, Α. Σουμελίδου, Ανδρέα Τριανταφυλλίδη, Γ. Τζουλιάδη, Ι. Χατζή-Κακουλίδη, Ι. Υφαντίδη, Αντ. Φυλλίζη κι άλλοι. Αλλά Σιμοχώρια εξοχικά νοτιοδυτικά της Τραπεζούντας ήταν το Κανλικά, Κηρέτσ̆-Χανέ, Λυκοράσ̆, Ζιλμερά και Κιθάραινα. Εδώ ανάβλυζε το περίφημο ιαματικό μεταλλικό αεριούχο νερό της Κιθάραινας. Αυτό, καθώς και το μεταλλικό νερό της Σάνας στα νοτιο ανατολικά της Τραπεζούντας εξήγετο στην Κωνσταντινούπολη και την Αίγυπτο. Νοτιοανατολικώς βρισκόταν το εξοχικό χωριό Χότσ’, όπου επίσης παραθέριζαν αρκετές οικογένειες στα ιδιόκτητα εξοχικά και αγροτικά σπίτια τους. Λίγο ψηλότερα από το Χότσ’ σε απόσταση 2 χιλιομέτρων περίπου βρισκόταν το μοναδικό εξοχικό χωριό των Αρμενίων, το Ζέφανος όπου παραθέριζαν αρκετές οικογένειες Αρμενίων. Σιμοχώρια Σουμοχώρια - Εξοχές της Τραπεζούντας του Πόντου. Κρώμνη & Ματσούκα
Ματσούκα. Πολλές οικογένειες παραθέριζαν στα χωριά και τα παρχάρια της Ματσούκας. Τα χωριά της Ματσούκας που συγκέντρωναν παραθεριστές ήταν το Καπή-κιοϊ (η αρχαία Ζούζα) στα βόρεια του Τζεβιζλίκ και η Λιβερά (Δουβερά) νότιο-ανατολικά του Τζεβιζλίκ, σε απόσταση 35 χιλιομέτρων περίπου από την Τραπεζούντα και σε ύψος 600-700 μέτρων. Τα χωριά αυτά είχαν κλίμα εξαιρετικό, άφθονα κρύα νερά, δάση από έλατα, καρποφόρα δέντρα, μαγευτικά τοπία όπως το Ράχος, το Γουδούρ’, ο Ηλέας ή Τσηλέας στο Καπη-Κιόϊ, ενώ στη Λιβερά η Χαμπουλή, η Καρεζού, η Λακάνα και άλλα.
Παρχάρα̤ (Παρχάρια). Το όνομα Παρχάρ’ προέρχεται από την οροσειρά του Παρυάδρυ ο οποίος λεγόταν και Παρχάρ’ (βλέπε: Μητροπολίτου Χρύσανθου Εκκλησία Τραπεζούντος, σελίδα 28). Στην οροσειρά αυτή βρισκόταν τα παρχάρια της Ματσούκας και της Κρώμνης. Παρχάρια της Ματσούκας, στα οποία παραθέριζαν Τραπεζουντιακές οικογένειες ήταν: το παρχάρι της Δανίαχας (βλέπε Χρονικά του Πόντου, τεύχος 5 & 6 σελίδα 108), το Χοτζ̆ά Μεζαρή και παλιότερα το Διχ̆έρ’, παρχάρι της Σπέλιας. Τα παρχάρια σε ομορφιά και άφθονη βλάστηση ξεπερνούσαν όλες τις άλλες εξοχές. Αλλά δεν συγκέντρωναν πολλούς παραθεριστές, διότι η παραμονή σε αυτά διαρκούσε έως τις 25 Αυγούστου το πολύ, οπότε οι Ρωμάνες και Παρχαρομάννες με τα ζώα τους κατέβαιναν σε χαμηλότερους βοσκότοπους τους μεζηρέδες, όπου ως υπήνεμα παρέμειναν και κατά το Μεθόπωρον. Τα παρχάρια δεν είχαν τις ανέσεις των άλλων χωριών. Οι παραθεριστές κατοικούσαν σε καλύβες (σα καλύβα̤), που ήταν ξύλινες, χωρίς παράθυρα, σκεπασμένες από χαρτώματα, και είχαν στη σκεπή φεγγίτες. Στο Χοτζά Μεζαρή οι καλύβες ήταν λιθόκτιστες, με σκεπή από χαρτώματα επίσης. Στα παρχάρια ο καιρός ήταν συχνά ομιχλώδης και βροχερός. Τα δάση και τα τοπία των παρχαριών ήταν μαγευτικότατα. Στα δάση ξεχύνονταν οι άνδρες για κυνήγι και τα παιδιά για να μαζεύουν χαμούφτας, μουσουδάκια, ευγευστότατα και αρωματικά διφόρα̤. Καλλιέργειες, κτηνοτροφία και Παρχάρια της Κρώμνης του Πόντου
Κρώμνη. Την πιο ξεχωριστή θέση από όλες τις μακρινές εξοχές είχε η ξακουσμένη Κρώμνη. Συγκέντρωνε τους περισσότερους παραθεριστές, διότι ήταν το μεγαλύτερο χωριό με πολλές ενορίες και κατάλληλα σπίτια προς ενοικίαση. Οι περισσότεροι παραθεριστές ήταν Κρωμέτ’ καταγόμενοι δηλαδή εκ Κρώμνης οι οποίοι διέμεναν στην Τραπεζούντα. Η Ιστορία της Κρώμνης (Β) Ενορίες Παρχάρια Α. Ι. Παρχαρίδου Ποντιακή Εστία τεύχος 41 Από τους Κρωμναίους οι απορώτεροι (οι φτωχότεροι) που είχαν κάνα σπιτάκι στην Κρώμνη θα πήγαιναν κάθε χρόνο στο χωριό τους, έστω και με τα πόδια από την Τραπεζούντα έως την Κρώμνη σε απόσταση περισσότερη των 60 χιλιομέτρων. Η μετάβαση από την Τραπεζούντα στα παρχάρια και την Κρώμνη ήταν απολαυστικότατη και έχουν γλυκές αναμνήσεις όσοι παραθέριζαν στα μέρη αυτά. Ωραιότατη περιγραφή της διαδρομής μέχρι Κρώμνης έχει δημοσιεύσει στα Ποντιακά Φύλλα ο κ. Μ. Μεταλλείδης στο τεύχος 14-15 σελίδα 67 έως 68 και 141 έως 143. Η Κρώμνη έχει ύψος 1820 μέτρα ακριβής υψομέτρηση από Ρώσο αξιωματικό του μηχανικού, κλίμα εξαιρετικό και ανέφελον ως επί τω πλείστον ουρανόν. Οι Τραπεζούντιοι παραθέριζαν στην ενορία του Αληθινού και Σαράντων. Ολίγες οικογένειες πήγαιναν και στην ενορία Μαντζάντων και Μόχωρας. Το Πανηγύρι του Προφήτη Ηλία της Μόχωρας (Κρώμνης) του Πόντου
Λεξιλόγιο:
• Σιμοχώρια = σιμά και χωρία = κοντινά χωριά
• Σοούκ Σου = Πολίτα ή Κρυονέρι
• Τζεβιζλίκ = παλιότερο όνομα Καρυαί – Δικαιόσημον
• Σπέλιας = Σπήλαια
• Χαρτώματα = λεπτά σανιδόφυλλα – σκουρέτα
• Μεζηρέδες = βοσκότοποι
• Χαμούφτας = φράουλες μικρές και αρωματικές
• Μουσουδάκια = είδος μούρων με ανοιχτό ρόδινο μουντό χρώμα
• Διφόρα̤ = εύγευστος μαύρος μικρός καρπός
• Μεθόπωρον (φθινόπωρο)
• Ανέφελον = χωρίς νέφη
Εξοχές – Σουμοχώρια – Παρχάρια Τραπεζούντας, Ματσούκας & Κρώμνης. Ιστορία Γεωγραφία - Χρονικά του Πόντου τεύχος 9ον 1944. Κείμενο Γεώργιου Βαφειάδη
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
