Γεωγραφικόν και Ιστορικόν Λεξικόν Επαρχίας Χαλδίας 29ον: Τσ̆ορκόν, Τσιμπρικά & Τσολόχ̆αινα
Το Τσ̆ορκόν. Ενορία της Άδισας πέραν του ποταμού και λίγο πάνω από την ενορία Αγρίδ’ με πέντε (5) οικογένειες ομογενών Ελλήνων και Ιερό Ναό του Αγίου Θεοδώρου (του Τήρωνος;)
Γεωγραφικόν Λεξικόν Χαλδίας 25ο: Τσ̆ορκόν, Τσιμπρικά & Τσολόχ̆αινα
Η Τσιμπρικά. Χωριό που συνοικίσθηκε εκ της ενορίας Τσιμπρικά της Ματσούκας εκ των διασήμων εν τη ιστορία των Κομνηνών Τσιμπρικάδων και βρισκόταν σε απόσταση μισής ώρας από την Άρδασα. Βρίσκεται στους πρόποδες ψηλού βράχου με μεγάλους αγρούς και καθαρότατες πηγές υδάτων. Έχει τρείς ενορίες: Ρακάν’, Σκαμνάντων και Ακριτάντων με Ιερό Ναό της Γεννήσεως της Θεοτόκου. Το χωριό αυτό κατά το έτος 1885 αποπειράθηκαν με εμπρησμούς να το οικειοποιηθούν οι Ουτσιντσογλήδες βέηδες της Άρδασας, αλλά διασώθηκε χάρις στους μεγάλους κόπους και τις υλικές θυσίες του αείμνηστου προεστού και μικτάρη (μουχτάρη) του χωριού Χαράλαμπου Γ. Παπαδόπουλου του Κεχαγέ (†1902). Γιός του υπήρξε ο Κώστας Παπαδόπουλος ο οποίος έκτισε στη Γιάλτα της Κριμαίας τσαρικά ανάκτορα. Απέναντι από το χωριό υπήρχε αρχαίο βυζαντινό φρούριο κι απέναντι απ’ αυτό το χωριό Ξιφιράντων, πατρίδα των περιβόητων Ξιφιλίνων. Ας έμνε παλικάρι δωδεκάχρονον - Νικόλαος Τιφτικίδης, Τσιμπρικά Άρδασσας Πόντου
Η Τσολόχ̆αινα. Λέγεται επίσης Σολόχανα και Σολόχαινα κατά τον Συναξαριστή της Εκκλησίας. Είναι μια από τις αρχαιότερες κώμες της επαρχίας Χαλδίας και απέχει από την Αργυρούπολη τέσσερις (4) ώρες. Βρίσκεται πέραν του ποταμού Καραμουσταφά απέχουσα μισή ώρα απ’ αυτόν και κοντά στις υπώρειες του όρους Παλαπάνου. Διαχωρίζεται σε δύο τμήματα με τις εξής ενορίες: Γαζελερέντων, Χωματάντων, Σαριγιαννάντων, Ιγνατάντων, Μαρασ̆άντων, Αμανατάντων και την τουρκική Μουσλάντων. Κατοικείτο από διακόσιες (200) οικογένειες Ελλήνων ομογενών και είκοσι (20) τουρκικών. Οι κάτοικοι ζούσαν κυρίως από την γεωργία, την κτηνοτροφία και την οπωροκαλλιέργεια. Έχουν Ιερό Ναό του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, έτερον Βυζαντινού ρυθμού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ως και πολλά παρεκκλήσια στην περιοχή από τα οποία προβάλλει μέσα από ερείπια αρχαίου και μεγαλοπρεπούς εκείνο του Αγίου Κανιδίου πολιούχου του χωριού του οποίου υπήρξε πατρίδα και ο οποίος άγιος ήταν συναθλητής του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Ευγενίου του Τραπεζουντίου αλλά και των άλλων δύο εκ Χαλδίας Αγίων Ακύλα του εκ Γοδάννων και Ουαλεριανού του εκ Εδίσσης (Κοασίου) των οποίων ο βίος και η ιερά ακολουθία σωζόταν σε χειρόγραφη μεμβράνη από τον εκ Σολόχαινας εφημέριο του Μητροπολιτικού ναού της Αργυρούπολης παπα- Χαρ. Σαριγιαννίδη την περίοδο 1880-1898. Οι κάτοικοι μέχρι το 1900 διατηρούσαν στην ενορία Σαριγιαννάντων δημοτικό σχολείο το οποίο από το έτος εκείνο μετατράπηκε σε Αστική Σχολή με τέσσερις (4) διδασκάλους και ιδιαίτερο παρθεναγωγείο με μία διδασκάλισσα. Το 1908 ο αυτόθεν καταγόμενος Ιγνάτιος Σαριγιαννίδης αγόρασες τους δήθεν άχρηστους αγρούς κάτω από το χωριό τους οποίους μετέτρεψε σε προσοδοφόρους κήπους. Γεωγραφικόν & Ιστορικόν Λεξικόν της επαρχίας Χαλδίας του Πόντου Στ΄ μέρος. Κατά την ίδια εποχή, στην κάτω από το χωριό διερχόμενη οδό Άρδασας – Ερζιγγιάν, οι Έλληνες ίδρυσαν ευρύχωρα πανδοχεία τα οποία εξυπηρετούσαν τα διερχόμενα καραβάνια. Μεταξύ Τσολόχαινας και Τέτελη υπήρχε πηγή μεταλλικού νερού με ιδιότητες θεραπείας των δερματικών παθήσεων. Στο όρος Παλαπάνος πάνω από το χωριό, βρίσκονται αρχαία βυζαντινά ακριτικά φρούρια των οποίων τα ερείπια διακρίνονται ως και ναϊσκοι. Αναφέρονται τα ονόματα: Φίλικας Τσικμέν, Γαλάς μπογαζί, Γέροντος μπογαζί, του Κουπανόη, Γαβρά και άλλων για τα οποία θρυλούνται διάφορες ηρωϊκές παραδόσεις, των οποίων η αναγραφή δεν είναι του παρόντος. Από την Τσολόχαινα καταγόταν ο Κωνσταντίνος Δεληγιασάνωφ ο οποίος μαζί με τον Ιωάννη Κοσμίδη διάνοιξαν την οδική αρτηρία Εριβάν – Περσίας και ο οποίος υπήρξε ευεργέτης πολλών ευαγών ιδρυμάτων της πατρίδος του. Άγιος Κανίδιος συναθλητής των Αγίων Ευγενίου, Ουαλεριανού και Ακύλα / Ελληνικοί Οικισμοί (πόλεις και χωριά στον Πόντο) το 1922
Συνεχίστε την περιήγηση σας στη Χαλδία. Στα επόμενα αφιερώματα μας θα γνωρίσετε τα χωριά, τα ποτάμια, τα όρη και τα τοπωνύμια της επαρχίας Χαλδίας. Ένα εξαιρετικό πόνημα του αείμνηστου κ. Γεωργίου Κανδηλάπτη Κάνι.
Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία - Βασίλειος Β. Πολατίδης - www.kotsari.com
