Λείψανο εθίμου, αρχαίου αναγόμενο στους προ χριστιανικούς χρόνους αποτελούσαν στον Πόντο οι κατά την εγχώριο διάλεκτο λεγόμενοι Μωμοέρ’ ή Μωμοέρια, Κόσια και Πορδαλάντ.
Αναθεμά ‘σε νε κουτσ̆ή διπλά ν-ανάθεμά ‘σε
χαράμ’ να έν’ χωρίς εμέν’ ο ύπνον ντο κ̆οιμάσαι
Ολόκληρος τόμος θα χρειαζόταν για να περιγράψουμε τα διάφορα ήθη και έθιμα που επικρατούσαν στις διάφορες εκδηλώσεις της ζωής στα Σούρμενα του Πόντου. Μπορούμε όμως τουλάχιστον να σημειώσουμε μερικά χαρακτηριστικά αρχίζοντας από τον γάμο.
Καθαροδευτέρα. Η πρώτη ημέρα της μεγάλης νηστείας στον τόπο μας ήταν πράγματι ημέρα καθαριότητας. Πρώτα πρώτα όλα τα μαγειρικά σκεύη έπρεπε να καθαριστούν. Θα εβρασκούσαν τα σ̆κεύα̤ σ έναν τρανόν χαλκόν απέσ’ με σαχταροζώμ’ (την κατενήν) και οι κοδέσπενες θα απομανικούσαν και θα έτριφταν, θα έτριφταν να έβγαλνε όλα̤ τα λίγδας.
Εἰς τὴν φαεινὴ καὶ σεπτὴ χορεία τῶν ἀειμνήστων διδασκάλων τῆς πατρίδος των τὸν ὅλον βίον ἀφιερωσάντων εἰς τὴ μόρφωση τῆς νεολαίας καὶ εἰς τὴν κατὰ τὰς θρησκευτικὰς καὶ ἐθνικὰς ἀρχὰς καὶ παραδόσεις βιωτὴ τοῦ Ἑλληνικοῦ στοιχείου τοῦ Πόντου ἐξέχουσα θέση κατέχει ὁ ἀείμνηστος μέγας διδάσκαλος καὶ εὐεργέτης τοῦ Πόντου κ. Γεώργιος Κ. Παπαδόπουλος ὁ ὑπὸ τοῦ κοινοῦ γνωριζόμενος ἐκ τοῦ ὀνόματος τοῦ πατρὸς τοῦ Κυριακοῦ, Κυριακίδης γεννηθεὶς ἕν Ἀργυρουπόλει τοῦ Πόντου ἐν τῇ ἐνορίᾳ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τῷ 1828 ἐκ γονέων Κυριακοῦ παπα-Ἰωάννου Κανδηλάπτου καὶ μητρὸς Ἀλεξάνδρας Π. Σαραφίδου καὶ βαπτιστὴς μετὰ μίαν ἐβδομάδαν μὲ ἀνάδοχο τὸν ἄρχοντα Ἀρχιμεταλλουργὸ Χαράλαμπο Γρηγ. Οὐστόγλου. Γεώργιος Παπαδόπουλος ο Κυριακίδης - Γεωργίου Θ. Κανδηλάπτου (Κάνι)
Κι όσα καστρούς κι είδα και εγύρισα
σαν την ωραιάς τον κάστρον ‘κ̆’ έτονε
………………………………………….