Ο ένοπλος αγώνας των Ελλήνων Ποντίων κατά των Τούρκων
Η διαβίωση των Ελλήνων του Πόντου και γενικά των Ελλήνων της Μ.Ασίας μετά την διακήρυξη των Νεότουρκων «η Τουρκία στους Τούρκους» αρχίζει να γίνεται ακόμη δυσκολότερη. Οι ευθύνες για τις ήττες της Τουρκίας στον Βαλκανικό και τον Ρωσσοτουρκικό πόλεμο καταλογίζονται στον Χριστιανικό στοιχείο . Οι Έλληνες γίνονται πια στόχος της Τουρκικής βαρβαρότητας και το σχέδιο εξαφάνισης μειονοτήτων τίθεται σε εφαρμογή .Οι Πόντιοι αντιλαμβάνονται το τι συμβαίνει γύρω τους και αποφασίζουν να υπερασπίσουν την ζωή τους δια των όπλων.
Η στρατολόγηση των Ελλήνων της Μ.Ασίας , θεωρήθηκε από την Υψηλή Πύλη απαραίτητη, έστω και σε βοηθητικές εργασίες, μπροστά στις πολλές απαιτήσεις των συνεχών πολέμων της Τουρκίας με την Ρωσία αλλά και των Βαλκανικών πολέμων το 1912 και το 1913 . Μετά όμως από τις ήττες των Τούρκων στους πολέμους του 1914 και 1916 , από τους Ρώσους , η Τουρκία θεώρησε ως υπεύθυνους τους Έλληνες για τις ήττες, από την μία διότι δεν προσέφεραν όσα έπρεπε να προσφέρουν στις Τούρκικες δυνάμεις, από την άλλη γιατί έλεγαν ότι η Ρωσία προσπαθούσε με τους πολέμους αυτούς να απελευθερώσει τους ομόθρησκους τους, δηλαδή τους Χριστιανούς από την Ισλαμική καταπίεση. Ιδίως δε μετά την πανωλεθρία του Τουρκικού στρατού στη μάχη του Σαρίκαμις στον Καύκασο , όταν έχασε 90.000 στρατιώτες.
Έτσι μετά τις αποτυχίες τους οι Τούρκοι στα πεδία των μαχών και θέλοντας να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα, στέλνουν τους στρατευμένους νέους του Πόντου στα τάγματα εργασίας (αμελέ-ταμπαρού) που είχαν γίνει με μοναδικό σκοπό την ψυχική και σωματική τους εξόντωση. Ήταν μία μέθοδος αποτελεσματική με την οποία πετύχαιναν την εξόντωση της οικογένειας.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες ήταν αδύνατο να συνεχισθεί η ζωή των νέων, όσων η τύχη ήταν δεμένη με τον Τούρκικο στρατό. Από το 1914, πολλοί Πόντιοι φυγόστρατοι και λιποτάκτες από τις Τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, καταφεύγουν στα βουνά με τον οπλισμό τους, (όσοι είχαν), σχηματίζοντας τις πρώτες ένοπλες ομάδες. Ουσιαστικά η συγκρότηση των ανταρτικών ομάδων στον Πόντο ξεκινάει το 1916 , όταν αρχίζουν οι Τούρκοι την συστηματική εξόντωση των μειονοτήτων, (Ομάδες ένοπλων Ποντίων βρίσκουμε σε όλη την διάρκεια της υποδούλωσης , από το 1461 , με την πτώση της Τραπεζούντας , αλλά αυτές ήταν ελάχιστες στον ανατολικό Πόντο, κυρίως στην περιοχή της Σάντας και στα παρχάρια του Περάνδρου όρους , περιοχή η οποία ονομάστηκε και ΡΩΜΑΝΙΑ).
Στα όσα αναφέρονται παρακάτω δεν γίνεται λόγος για τις μεταναστεύσεις του Ελληνικού πληθυσμού πριν το 1461, δηλαδή πριν την πτώση της Ποντιακής Αυτοκρατορίας. Οι μετακινήσεις εκείνες έγιναν ή για ανεύρεση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης ή κατόπιν συμφωνιών μεταξύ Βυζαντίου και Ρωσίας για την αποστολή Ελλήνων Ποντίων τεχνιτών και μεταλλουργών από τις περιφέρειές της Τραπεζούντας, Ματσούκας, Αργυρούπολης στις περιοχές της Καυκασίας.
Ήταν στρατιωτικό σώμα από επίλεκτους νέους που ιδρύθηκε από τον Αλέξιο Α΄ Κομνηνό (1081-1118) λίγα χρόνια μετά την άνοδό του στο θρόνο.
Το κράτος του Πόντου ή αλλιώς η αυτοκρατορία του Πόντου προήλθε μετά την Δ΄ Σταυροφορία των Φράγκων το 1204 και μάλιστα μετά την κατάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας σε μια εποχή δύσκολη κατά την οποία ήταν γενική η εξάντληση των ηθικών και των υλικών δυνάμεων του Έθνους.
Ο Τούρκος στρατάρχης κατορθώνοντας με τον όγκο του στρατού του, άλλους από τους πρώην συμμάχους των Ποντίων να τους αδρανοποιήσει και άλλους να τους πάρει με το μέρος του με συνθήκες φιλίας και συμμαχίας, αρχίζει την επίθεση κατά του Πόντου λεηλατώντας και καταστρέφοντας τα πάντα στο πέρασμα του. Προχωράει πολύ γρήγορα σαν χείμαρρος και φτάνει σε τρίωρη απόσταση έξω από την Τραπεζούντα, στην τοποθεσία «Χοσογλάν» και στρατοπεδεύει εκεί. Αντίσταση στην πορεία του αυτή, δεν υπήρχε λόγω των όσων συνέβησαν πριν από την εκστρατεία του Μωάμεθ. Γι' αυτόν τα μόνα εμπόδια στην έφοδο του αυτή κατά του Πόντου, ήταν τα δυσκολοδιάβαστα φυσικά περάσματα, που προστατεύονταν από ελάχιστους υπερασπιστές της περιοχής.
