Κιουρτούν υποδιοίκηση Ντορούλ. Ιστορικό Γεωγραφικό σημείωμα Δημητρίου Κ. Παπαδόπουλου (Σταυριώτη)

Άρδασσα περιφέρειας Τορούλ Η περιοχή Κιουρτούν αποτελούσε ένα από τα τμήματα της υποδιοίκησης Ντορούλ. Εκτείνεται από της περιοχής Μεσοχαλδίου μέχρι των ορίων Τριπόλεως και Ελεβής ανάμεσα σε δύο ψηλές οροσειρές Αχούλμπαμπα και Άεν-Παύλον.

Την διαρρέει ο ποταμός Χαρσιώτης (Χαρσ̆ούτ τσ̆αϊ) ή ποτάμιον Κιουρτουνί, όπως το λένε οι ντόπιοι. Γενικά είναι περιοχή ορεινή και φτωχή σε γεωργική παραγωγή, πλούσια όμως σε βοσκοτόπια τα λεγόμενα παρχάρα̤. Κιουρτούν υποδιοίκηση Ντορούλ. Ιστορικό Γεωγραφικό σημείωμα Δημητρίου Κ. Παπαδόπουλου (Σταυριώτη). Εκκλησιαστικώς έως τον 17ο αιώνα ανήκε στη Μητρόπολη Τραπεζούντας από τότε όμως με ενέργειες των πανίσχυρων μεταλλουργών υποτάχτηκε στη Μητρόπολη Χαλδίας. Ιστορικές πληροφορίες για τον τόπο από την εποχή των Βυζαντινών και Κομνηνών δεν υπάρχουν πολλές. Φαίνεται ότι άλλοτε υπήρχαν περισσότερα ελληνικά χωριά τα οποία αργότερα με την κατάκτηση της χώρας από τους τούρκους, εξαφανίστηκαν. Αυτό μαρτυρείται από τα ερείπια ναών που σώζονται ακόμη σε μερικά τουρκικά χωριά. Στη Δέσμαινα μάλιστα σώζεται ο ναός της Αγίας Σοφίας μεταμορφωμένος σε τζαμί. Στην εποχή της τυραννίας των τιμαριούχων (ντερέ-μπέηδων) από τον 14ο αιώνα και μετά, το Κιουρτούν αποτελούσε φέουδο των τερέμπεηδων Χατζάλογλου οι οποίοι εκμεταλλεύονταν όλη την περιφέρεια. Οι χριστιανοί υπέφεραν όλες τις συνέπειες της μαύρης εκείνης τυραννίας και σώθηκαν όταν καταργήθηκε το επάρατο και βάρβαρο φεουδαρχικό σύστημα διοικήσεως. Οι Κιουρτουνλήδες ήταν εργατικοί, λιτοδίαιτοι και αγαθοί στην ψυχή. Καταγίνονταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και το μικρο-εμπόριο. Επειδή ο τόπος όπως είπαμε δεν ήταν εύφορος, οι κάτοικοι μόνο το καλοκαίρι έμεναν στα χωριά τους ενώ το χειμώνα κατέβαιναν συνήθως ομαδικά στην παραλιακή ζώνη της Ελεβής και της Τριπόλεως και διαχείμαζαν σε διάφορα χωριά. Σε πολλά χωριά είχα δικά τους κτήματα. Μερικοί εγκαταστάθηκαν εκεί μόνιμα. Οι Κιουρτουνλήδες έχουν τα ίδια ήθη και έθιμα με τους κατοίκους της περιοχής του Μεσοχαλδίου, από την οποία προέρχονται. Στα γράμματα και γενικά στη μόρφωση ήταν καθυστερημένοι (έναντι άλλων περιοχών) καθώς βρίσκονταν απομακρυσμένοι από τα κέντρα εκπαίδευσης όπου υπήρχαν τα σχολεία. Ιδιαίτερα τους διέκριναν μερικοί γλωσσικοί ιδιωτισμοί. Έτσι, έλεγαν:
- Επήγαμες, έρθαμες, έγκαμες, αντί για επήγαμε, έρθαμε, έγκαμε.
- Αχτές και αχτερί (κτητική αντωνυμία) αντί για ατ’, ατ’ς, άθε για το γ΄ πρόσωπο και
- Καφρίν αντί για καρφίν κ.λ.π.

Παρχάρια στο Κιουρτούν
Τα πιο ωραία παρχάρα̤ του Κιουρτούν ήσαν:
1. Αλιτοστέρα, που διαρρέονταν από το ποταμάκι Παλουχλί ντερέ δηλαδή ψαροπόταμο που είχε ωραίες πέστροφες. Εκεί κοντά ήταν τα παρεκκλήσια Αγίων Παντελεήμονος και Παύλου όπου γίνονταν πανηγύρεις.
2. Γιάν – ντερέ και
3. Γαζούλ πελίν όπου κάθε Τετάρτη στηνόταν μεγάλη εμποροπανήγυρη (παζάρι).

Χωριά (τουρκικά) Κιουρτουνίου
Υπήρχαν πολλά. Εδώ παραθέτουμε τα κυριότερα:
1. Κόσ-κιοϊν
2. Ζα̤ντίν (άλλοτε ελληνικό)
3. Καρακουρτσ̆α
4. Αγατζά κιλσέ (άλλοτε ελληνικό)
5. Κούζ’ μαχαλέ (άλλοτε ελληνικό)
6. Ντεβετζή μπογιούν
7. Αράκιοϊ
8. Χα̤γκή
9. Τιορνιούκ (άλλοτε ελληνικό)
10. Κετάν τσ̆ιχούρ’
11. Τζάερα (έδρα του μουδίρη) και άλλα

Χωριά (ελληνικά ή μεικτά)
1. Ασλαντζίκ, μικρό χωριό με είκοσι ελληνικές οικογένειες, με εκκλησία της Υπαπαντής του Σωτήρος και Δημοτικό σχολείο
2. Έριουτζα, μεγάλο χωριό με 4.000 τουρκικά σπίτια και 20 ελληνικές οικογένειες, με εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Διατηρούσαν Δημοτική Σχολή. Είναι πατρίδα του προύχοντα Αβράμ αγά που έκαμε πολλές ευεργεσίες στον τόπο αυτό.
3. Χαρσ̆ούτ ή Χαρσ̆ότ, με 50 τουρκικές και 30 ελληνικές οικογένειες. Οι χριστιανοί διατηρούσαν σχολείο και εκκλησία της Υπαπαντής του Σωτήρος.
4. Άκτσ̆αλη (Αχτσ̆ιά) τουρκικό χωριό κοντά στο Χαρσ̆ούτ.
5. Λάν κιοϊν, ελληνικό χωριό με είκοσι οικογένειες σχολείο και εκκλησία του Αγίου Γεωργίου
6. Γαργάαινα, χωριό με 200 ελληνικές οικογένειες και ναούς των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και Αγίου Δημητρίου. Συντηρούσε τακτικά δημοτικό σχολείο. Ο κ. Κανδηλάπτης λέει ότι η πρόκειται για την αρχαία Γαργαρεών που αναφέρεται σε πατριαρχικά σιγγίλια.
7. Δέσμαινα, με 150 και πλέον οικογένειες κοντά στο ομώνυμο ποτάμι, με σχολείο και εκκλησία του Αγίου Ιωάννη. Διαβάστε περισσότερα για τη Δέσμενα στην ακόλουθη ανάρτηση μου: Απο τη Δέσμενα της Χαλδίας στο Σεμέν και Καρακιόλ των Κοτυώρων του Πόντου
8. Πέκταλα, μικρό χωριουδάκι, και
9. Σιμικλή, το μεγαλύτερο χωριό με 300 και πλέον οικογένειες. Χωριζόταν στις συνοικίες:
α) Αεντρέα (εκ του ομωνύμου ναού),
β) Κοκκάντων
γ) Γαριπάντων ή Γαρπάντων
δ) Σαϊτάντων
ε) Παναγίας και
στ) ΑεΚωσταντίν (από τους ομώνυμους εκεί ναούς).
Λειτουργούσε και άρτιο Δημοτικό Σχολείο. Εδώ υπήρχε εκκλησία του Αγίου Νικολάου και μικρή Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου με τρείς μοναχές. Πρωτεύουσα της περιοχής ήταν η Τζαερά κοντά στη συμβολή του ποταμού Χαρσιώτη και του ποταμίου Τζίζερες. Εδώ καθόταν ο μουδίρης (διοικητής, διευθυντής του τόπου). Οι κάτοικοι ήσαν τούρκοι. Οι ομογενείς κάτοικοι της περιοχής Κιουρτούν λεηλατήθηκαν πολλές φορές από τους τούρκους αντάρτες ή άτακτους στρατιώτες (τσέτες) και ξεπατρίστηκαν με βία. Πολλοί πέθαναν με οικτρό τρόπο. Όσοι επέζησαν ήρθαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν σε διάφορα μέρη. Ομαδικά διαμένουν στην Πτολεμαϊδα και στα Μελίσσια του Πειραιά. Μερικές πληροφορίες από τις ανωτέρω τις έδωσε το 1952 ο κ. Σάββας Παπουλίδης, 80 ετών από το χωρίον Δέσμαινα της Χαλδίας.
Αλεξανδρούπολις 1951, Δημήτριος Παπαδόπουλους (Σταυριώτης).

Διαβάστε επίσης:
Α) Επαρχία Κιουρτουνίου - Ιστορικό & γεωγραφικό σημείωμα Κιουρτούν   
Β) Μοναστήρια στον Πόντο που εξέλιπον. Ιερά Μονή Φωτοβόλων περιφερείας Κιουρτούν
Γ) Άρτασσα – Υποδιοίκηση Ντορούλ. Ιστορικόν και Γεωγραφικόν σημείωμα Δημήτριου Παπαδόπουλου (Σταυριώτη)
Δ) Πόλεις περιοχές (Τρίτο Μέρος) Ματσούκα, Χαλδία, Αθήνα, Άρδασσα, Μπάφρα, Γαλίανα, Γουρούχ 
Ε) ΗΤρίπολη του Πόντου και τα 23 ελληνικά της χωριά

Κιουρτούν υποδιοίκηση Ντορούλ - Ιστορικό Γεωγραφικό σημείωμα Δημητρίου Κ. Παπαδόπουλου (Σταυριώτη). Πηγή: Ποντιακή Εστία τεύχος 30-31, Θεσσαλονίκη 1952

Ποντιακή Ιστορία & Λαογραφία – Βασίλειος Β. Πολατίδης – www.kotsari.com 

Pin It

Print

Add comment


Security code
Refresh

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ