ΤΑ ΜΩΜΟΕΡΙΑ
Υπό Δημ. Κ. Παπαδόπουλου (Σταυριώτου)

Από τα έθιμα των μεγάλων εορτών

Η πολύ κοινή ανά τον Πόντο σατυρική κωμωδία των Μωμοέρων η οποία εκτελείτε με διαφοροποιήσεις κατά τόπους, εμφανίζεται σε παραλλαγές ως προς τα πρόσωπα και τον τρόπον παραστάσεως. Ο άρχων διδάσκαλος κ Δ. Οικονομίδης γράφων γενικώς για το έθιμο αυτό, στο Ημερολόγιο της Μεγάλης Ελλάδος το έτος 1937, θεωρεί ότι, το έθιμο αυτό αποτελεί λείψανο αρχαίου εθίμου ή μιας αγροτικής εορτής που συμβολίζει τη νάρκη της φύσεως κατά τον χειμώνα και την αναβίωση της κατά την άνοιξη. Συγχρόνως έχει σκωπτικό – σατυρικό χαρακτήρα, καθόσον μέσω της αναπαραστάσεως σατιρίζονται πρόσωπα και ήθη της κοινωνίας. Παραλληλίζεται ως υποτυπώδης δραματική παράσταση παραπλήσια του “Σκυρίου εθίμου” ή των “Καλογέρων της Βιζύης”, με σκοπό την αποτροπή των δεισιδαιμονιών και της κακοτυχίας με ταυτόχρονη επίτευξη της καλοτυχίας. Σε αυτό το τελευταίο συμφωνεί με την άποψη του κ. Δ. Παπαγεωργίου ο οποίος είχε γράψει “ειδικώς” περί του “Σκυρίου εθίμου”.
Περαιτέρω περιγράφει τον τρόπο της εκτέλεσης του εθίμου, κατά την οποία τα συμμετέχοντα μέλη προξενούσαν την θυμηδία (σκωπτική και ειρωνική διάθεση ) στους παριστάμενους αλλά και ακράτητο γέλιο με τις κάθε είδους κωμικές παραστάσεις, με τις φράσεις ή τους κωμικούς και αστείους διαλόγους, με τις μιμήσεις και τις αλλόκοτες κινήσεις του σώματος, με τη συνοδεία της αθάνατης λύρας ή άλλου μουσικού οργάνου.

Παρακολουθείστε το αφιερωματικό μας βίντεο για τα Μωμοέρια στον Πόντο

Ο Σαββέλης Γιακουστίδης ήταν λυράρης και τραγουδιστής, που ξεχώριζε από τον ιδιόρρυθμο και εντυπωσιακό τρόπο, με τον οποίο απέδιδε το ποντιακό τραγούδι αλλά και για την αντοχή του.
Γεννήθηκε στην Ίμερα του Πόντου το 1880, και πέθανε στην Ελλάδα το 1934, σύμφωνα με πληροφορίες που δίνει ο Στάθης Ευσταθιάδης, στην Εγκυκλοπαίδεια Ποντιακού Ελληνισμού.

" Ίμερα μ΄τ’ οσπιτόπα σου ΄ς σον φέγγον παρλαεύνε, και τη Σαββέλη το τοξάρ’ τα δώματ’ αραεύνε"

Δείτε το αφιερωματικό βίντεο για τον Σαββέλη Γιακουστίδη

Αφήγηση Σάββα Τσαχουρίδη του Αβραάμ στην Ποντιακή διάλεκτο, έτος γεννήσεως 1883. ( Καταγραφή του 1985)

Τουρκία επ' εκαικά, επεκεί έρθαμε, ύστερα εκουμουλιάγομε εκαικά τα παιδία, είπανε : «Ά εφτάμε μωμοερλούχα». Νέγος χρόνος έτονε.
Εκουμουλιάγομε δέκα νομάτ' : άλλος κωδών΄, άλλος μαύρα, άλλος άσπρα. Επεκεί γένια, τη προβατί' τα μαλλία επέρανε και εποίκανε γένια, τα πουίχια. Απ' έξ' το μέρος εκείνος τραβωδεί και άλλος κρούγ'νε την πόρταν και λέει : «Νοικοκύρος !!!»..Ντο έν' ; ..Όϊ κάτ' έν..;
Επιτρέπεται ;.(μόσνα, Ρωσικά). Επιτρέπεται ;.(μόσνα, Ρωσικά).
Έλα απέσ'

Οι Μωμόγεροι των Ελληνοποντίων της Ατζαρίας - Οι Μωμόγεροι στις πρωτοχρωνιάτικες και γαμήλιες τελετές των σύγχρονων ποντίων στην Ατζαρία 

Αφήγηση της Ευρεθής Σαββίδου του Χρήστου στα ρωσικά, έτος γέννησης 1912

« Οι μωμόεροι τρόμαζαν τα παιδία. Ο γέρος είχε κουδουνάκια στη ζώνη. Έμπαιναν μέσα και χορεύανε, τα κουδουνάκια κάνανε : γκράν γκράν γκράν. Στη μέση αυτός είχε κουδουνάκια. Οι μωμόεροι άρχιζαν να τσακώνονται με οτν διάβολο, τον ρίχνανε στο πάτωμα και κάθονταν από πάνω. Ο διάβολος φορούσε στρογγυλό καπέλο και προεξείχαν κέρατα. Το καπέλο λεγόταν κουκούλα. Όταν άκουγα ότι έρχονται οι μωμόγεροι, τους έδινα λεφτά έξω, για να φύγουν αμέσως και να μη τρομάξουν τα παιδιά».
3 Δεκεμβρίου 1990, Μόσχα.
Αρχείον Πόντου Τόμ. 47 Σελ 184