Η ολοσχερής εξάντληση του γαληνίτου (ασημοχώματος) στα μεταλλεία της Αργυρούπολης και των πέριξ αυτής μεταλλείων, ο πυκνός συνωστισμός πολλών Ελλήνων οι οποίοι προσέτρεχαν στην Αργυρούπολη ωσάν στην κολυμβήθρα του Σιλωάμ προκειμένου να βρούν ασφάλεια και σωτηρία, αλλά και ο ζωηρός πόθος της τουρκικής κυβέρνησης να εκμεταλλευτεί το πλούσιο υπέδαφος της αυτοκρατορίας χρησιμοποιώντας τον Ελληνικό πληθυσμό, αυτές ήταν οι τρείς αιτίες που ώθησαν τους εναπομείναντες αρχιμεταλλουργούς στην ανεύρεση νέων μεταλλείων. Αναμφισβήτητες κύρους πληροφορίες βεβαιώνουν ότι το Κιουμούς̌ Ματέν ιδρύθηκε περι τις αρχές του 1800, αρχής γενομένης κατά το 1790 έτος ίδρυσης του Άκ-δάγ του νομού Άγκυρας για να επακολουθήσει ο αποικισμός πλέον των 10 μεταλλείων εκ των οποίων άξια μνείας ήταν τα του Κιουμούς̌-Ματενί, Πακήρ-Τσάϊ της Μερζιφούντας, Περεκετλή μετενί, Κεσκίν ματενί, Πουγά ματενί κλπ. Τα οποία άπαντα κατά το επικρατέν έθιμο υπάγονταν εκκλησιαστικώς στη Μητρόπολη Χαλδίας και Χερροιάνων.

Δείτε το σχετικό βίντεο για το Μεταλλείον Σίμ ή Κιουμίσ̌ Ματέν του Νομού Σεβάστειας του Πόντου

Μεσουδιέ - Καρά-Σού

Πως βρέθηκαν οι Έλληνες Πόντιοι σε απόσταση χιλίων χιλιομέτρων δυτικά από τον τόπο καταγωγής τους ; 

Εκ πρώτης απόψεως φαίνεται απίθανη αυτή η εκδοχή ή ερμηνεία, δεδομένου ότι οι Έλληνες Ποντιακής καταγωγής μετανάστευαν κυρίως προς βορράν ήτοι προς τη Ρωσία και ελάχιστα προς το εσωτερικό της Τουρκίας. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας επίσης τα δεδομένα συγκοινωνιακά και οικονομικά μέσα των αρχών του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα και να μη ξεχνούμε ότι ο τότε Χριστιανικός πληθυσμός, ο αγροτικός δηλαδή των ορεινών περιοχών, φυτοζωούσε.

Η αφορμή αυτής της εσωτερικής μετακίνησης ξεκίνησε από ένα τυχαίο γεγονός που δυσκολεύεται πραγματικά να συλλάβει ο ανθρώπινος νους. Το παραθέτει ο συγγραφέας κ. Παύλος Χαραλ. Τσακιρίδης όπως του το διηγήθηκε η μητέρα του ένα μήνα προ του θανάτου της, τον Ιούλιο του 1971. Ήταν 81 ετών κατάκοιτη αλλά με καταπληκτικό μνημονικό και διαύγεια των πνευματικών της δυνάμεων.

Η ιστορία αυτή έχει ως εξής :
" Μια χρονιά μετά το Πάσχα είχε πάει στο χωριό του παππού της ο Μητροπολίτης όπου και λειτούργησε. Κανείς Χριστιανός δεν έλειπε από την εκκλησία. Στην ομιλία του ο δεσπότης ανέφερε ότι με διαταγή του σουλτάνου οι Χριστιανοί είναι πια ελεύθεροι να ασκούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, να ανοίγουν σχολεία ....και ότι το Πατριαρχείο άφησε ελεύθερη και την Ελλαδική Εκκλησία. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι βρισκόμαστε περί το 1851. Τον δεσπότη ομιλούντα τον άκουσε και ο παππούς της Ιωάννης Αθανασ. Αθανασιάδης, γνωστός με την προσωνυμία Σαρή-Γιάννης, από τα ζωηρά ξανθά μαλλιά του, νέος τότε ενθουσιώδης και πολύ ζωηρός. Φημιζόταν για την ωραία του φωνή και συχνά τραγουδούσε στο κονάκι του μπέη του χωριού.

Λίγες ημέρες μετά την ομιλία του δεσπότη, ο Σαρή-Γιάννης είδε μαζεμένους έξω απ' το τζαμί ανθρώπους ενώ περίμεναν μάταια τον χότζα για την άσκηση των θρησκευτικών τους καθηκόντων. Ο χότζας ήταν γνωστός τύπος αμελής και φαίνεται ότι ήταν και τοξικομανής.

Δείτε το σχετικό βίντεο για την ιστορία του Ελληνισμού της περιφέρειας Μεσουδιέ - Καρά Σου και Ατά Παζάρ

Μεσαρέας και Κοιλάδ' τα Σιμοχώρια της Τραπεζούντας του Πόντου.

Τα σιμοχώρια Τραπεζούντας
" θα φτάγω έναν σεβνταλούκ αδά ΄ς σα σιμοχώρια̤, θα κουβαλώ και φάζ' ατεν αγρόμηλα και μόρια̤ ".

Τα περισσότερα χωριά γύρω από την Τραπεζούντα μέχρι το 1923 κατοικούνταν είτε από χριστιανούς είτε από εξισλαμισμένους Έλληνες. Ο λαός τα αποκαλούσε σιμοχώ-ρια̤, επειδή ήταν σιμά (κοντά) στην Τραπεζούντα και ζούσαν στους ρυθμούς της πο-ντιακής πρωτεύουσας.

Δείτε το σχετικό βίντεο για τα Σιμοχώρια της Τραπεζούντας, Μεσαρέας και Κοιλάδ'

Τα Σιμοχώρια̤, ήταν τα εξής: Αγρίδι, Αργαλί, Γουργενή, Κιρισχανά, Κοιλάδ', Κομερά, Κύμινα, Ματαρατζί, Μεσαρέα, Μούντα, Κογκά, Όλασσα, Φαντάκ, Τσαγκάρ, Σο-γούκσου,Χολομάνα, Δίρχα, Ζέφονος, Ζιλμερά, Καλεμένι, Καλογεννά, Κανλικά, Κα-στάμπολη, Άγιος Θεόδωρος κ.α.  Οι σημερινές ονομασίες των χωρίων Κοιλάδ' είναι Incesu ενώ τα Μεσαρέας λέγονται Kutlugun

Τα Μεσαρέας και το Κοιλάδ' βρίσκονταν σιμά στον παλιό μεσαιωνικό δρόμο που ένωνε την Τραπεζούντα με την ενδοχώρα της Ανατολής ο οποίος ήταν βατός μόνο σε ανθρώπους και ζώα γι' αυτό χρησιμοποιείτο απ' τα καραβάνια. Αμαξιτός έγινε το δρόμος στα πρόσφατα χρόνια των αρχών του 20ου αιώνα.

H Mατσούκα είναι μία περιοχη νοτίως της Τραπεζούντας. Έως το 1923 στην Ματσούκα υπήρχαν 70 χωριά, 47 απο αυτα ήταν Ελληνικά, 9 μικτά και μόνο 14 τους ήταν Τουρκικά. Μέχρι τις μέρες μας τα τρία μεγάλα Ελληνικά μοναστήρια (Ιωάννης Ζαβουλών ή Βαζελώνας, Παναγία Σουμελά και Γεώργιος Περιστερεώτας) συντηρούνται. Σήμερα στη περιφέρεια της Ματσούκας  οι απόγονοι των Ελλήνων πού αναγκάστηκαν να γίνουν μουσουλμάνοι μιλούν ακόμη ελληνικά. Ίσως η λέξη Ματσούκα να παράγεται από τη λέξη ματσούκι, που σημαίνει ραβδί, ξύλο που κρατάει ο άνθρωπος στο χέρι, προφυλασσόμενος από κάθε επιτιθέμενο άνθρωπο ή ζώο. Στην Άνω Ματσούκα και ιδίως σην Κουνάκα δεν περπατούσε άνδρας δίχως να κρατάει «την ματσούκα», το «στουράκ'» κατά την τοπική διάλεκτο. Έτσι η περιοχή λέγονταν «Ματσούκα»και οι κάτοικοί της Ματσουκαίοι ή Ματσουκάτ'.

Δείτε το σχετικό βίντεο για τον Ελληνισμό της περιφέρειας της Ματσούκας του Πόντου

Εξαρχία Άνω Ματσούκας

Η Άνω Ματσούκα είναι το αρχαιότερο τμήμα της Ματσούκας. Οικίστηκε από διωμένους χριστιανούς του Ρωμαίου Βαλερίου γύρω στα 260 μ.χ. Οι πρώτοι αυτοί χριστιανοί κατοικούσαν στα παράλια του Πόντου, όμως, αφού εκδιώχθηκαν από τις εστίες τους, ίδρυσαν τους πρώτους οικισμούς της Ματσούκας, τη Μαντρακενή και το Χαψίν, το μετέπειτα Χαψίκιοϊ. Η Άνω Ματσούκα καταλαμβάνει το νοτιότερο μέρος της Ματσούκας και συνορεύει με τα χωριά της Χαλδίας, Ζύγανα, Τσιμερά, Μούζενα, Σταυρίν και Κρώμνη. Αποτελείται από 11 χωριά, 4 του Χαψίκοϊ και 7 της Μαντακενής. Όλα και τα 11 ανήκουν στην εξαρχία της μονής του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου του Βαζελώνα.
Χαψίκοϊ -Hamsiköy Κοινή ονομασία 4 χωριών της Άνω Ματσούκας