Τις πιο νοσταλγικές ονειροπολήσεις για τους Έλληνες Ποντίους θα προκαλούν τώρα οι θερινές ζέστες, τα πολυτραγουδισμένα παρχάρια της μακρινής πια πατρίδας, τα παρχάρια με τα μάραντα και τα μανουσάκια, τα κρύα νερά και τα’ έμορφα τ’ ομάλια, με τα ατελείωτα φαγοπότια. Δεν τα είδα ούτε τα έζησα εγώ, αλλά τα σχετικά με αυτά τραγούδια είναι τόσο ζωηρά, με τόση λαχτάρα μπαίνει η θύμηση τους και στα δίστιχα που δεν μπορεί να μην τα συμπαθήσει κανείς.

Ο Ελληνομνήμων του Πόντου. Ιστορικόν Χρονικόν απο της Αλώσεως της Βασιλεύουσας Τραπεζούντας στις 15 Αυγούστου του 1461 έως και της περιβόητης και απάνθρωπης ανταλλαγής των πληθυσμών του 1923. 

• 1461 Άλωσις της Τραπεζούντος την 15ην Αυγούστου υπό του πορθητού Μωάμεθ και καθυποδούλωσις του Ελληνισμού του Πόντου, εις την τουρκικήν αυτοκρατορίαν. Μετατροπή του ιερού ναού Παναγίας Χρυσοκεφάλου σε τουρκικό τέμενος.

1. Γενική θεώρηση
Η συγκρότηση της εκκλησιαστικής επαρχίας Χαλδίας, αρχικά ως επισκοπής υπαγόμενης στο μητροπολίτη Τραπεζούντας, στη συνέχεια ως αρχιεπισκοπής και μητρόπολης με τον πλήρη τίτλο Χαλδίας και Χερροιάνων, συνιστά ιδιαίτερη ιστορική περίπτωση σε σχέση με τις άλλες μικρασιατικές επαρχίες που υπήρχαν ως και το 18ο αιώνα, αφού δεν πρόκειται για παλαιά εκκλησιαστική αρχή, της Βυζαντινής εποχής, που απλώς επιβίωσε στα χρόνια της Οθωμανικής περιόδου, αλλά για νέα που η ίδρυσή της οφείλεται σε ειδικές ιστορικές συνθήκες μετά την οθωμανική κατάκτηση του Πόντου.

Ο «Φάρος της Ανατολής» όπως χαρακτηρίστηκε, ήταν σχολείο της ελληνικής ομογένειας της Τραπεζούντας.

Ιδρύθηκε το 17ο αιώνα και συγκεκριμένα το 1682, από τον Σεβαστό Κυμινήτη , ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως Μεγάλος Δάσκαλος του Γένους.

Το εκπαιδευτικό αυτό ίδρυμα συνέβαλε τα μέγιστα στην πνευματική και ηθική ανάπλαση των Ελληνοποντίων και στην καλλιέργεια της εθνικής τους συνείδησης.

Στο Φροντιστήριον δίδαξαν λαμπρές προσωπικότητες. Οι απόφοιτοί του στο σύνολό τους υπήρξαν κυρίαρχες μορφές της εποχής τους.